AMSTERDAM, de UIR, en en C. G. VAN DER POST. a VAN DER POST jn.
“Lamu, bij FRIED. en E
MÓR IE a
iis emt
FRED. ANT. GUILIELMI MIQUEL,
Mathes. Mag. Philos. Nat. et Med. Dr. et Prof., Acad, R. Scient., Caes. Leop, N. Cur., Societatis Linnaeanae Londinensis, r. rel. Socii,
EEORA INDIAE BATAVAE
VOLUMEN TERTIUM.
MONOGOTYLEDONES,
ET CONSPECTUS PHYTOGEOGRAPHICUS.
Accedunt Tabulae V et II mappae geographicae.
AMSTELZEDAMI, ULTRAJECTI, ‚C. GC, van per POST. C. van per POST Jr.
Lirsiar apud FRID. FLEISCHER.
MDCCOLV.
Tertium jam prodit et ultimum Florae Volumen, quo enumeratio stirpium phanerogamiearum in Archi- pelago Indico hactenus detectarum absolvitur. Osten- dat Botanicis quid ad haec usque tempora de ingente plantarum copià, quam insulae illae indicae contiment, innotuerit, tisque qui illarum studio in ipso solo na- tali operam navare cupiant, enchiridii loco inserviat. Ipse autem in hoc opere expoliendo et amplificando porro quoque desudare constitui. Non solum enim com- plures ordines adhuc vexantur gravioribus dubiis, sed ipsius Florae campus, qui per innumerabiles fere ma- jores mimoresque insulas patet, haud satis exploratus exstat ut de paullo accuratiore specierum Catalogo jam cogitare possimus. Ipsa insula Java et Sumatrae quaedam provinciae nec non Amboina atque Îimor, licet prae reliquis insulis exploratae sint, largam adhuc promittunt futurae disquisitioni messem. Permultae autem, praesertim e minoribus insulis, botanicis adhuc prorsus incognitae êxstant. |
Quà methodo materiem tractaverim, in Vol. I prae- fatione jam exposui. Quantum potui, herbariorum spe- __ eimina examinavi, haud raro tamen etiam quae ab
aliis et praesertim a peritioribus monographis exposita____
essent, eorum fide recepi. Characteres specificos, quos
VI pen
coneinnos libri rationes postulabant, fusiores tantum admisi specierum antea nondum descriptarum vel si breviorem formulam diagnosticam adhuc ignorarem.
Herbaria quae examinavi et quae operis quasi fun- damentum sistunt, inprimis sunt sequentia:
1. Herbarium Regium Neerlandicum, ita dictum publicum, quod Leidae asservatur, exhortante Regis Ministro mihi apertum, specimina praesertim authbentica continet, in BLUMEI,. KORTHALSIT aliorumque libris descripta, peregrinatorum, quorum nomina hic sequun- tur, industrià collecta.
Dr. c. 1. BLUME Javae plurimas provincias et parvam insulam Nusa, Kambangan, ad austrum vicinam, peragravit.
Dr. 35. C‚ VAN HASSELT et Dr. m, KUHL, in- __defesso naturae scrutandae ardore et ingenii acu- _mine pares, praematurà morte nobis erepti, plu-
res antea incognitas slirpes in Javâ detexerunt.
Hortulanus zieeeurvs, in re herbarià satis ver- saltus, non solum in Javà plantas collegit, sed e remotis etiam insulis Moluccis et e Novà Guineà magnam novarum messem reportavit. At morte solvit Florae amorem.
J. B. SPANOGHE, horis subsecivis rei herbariae vivens, primum in Javà, dein in Timor insulà, cujus Praefectus erat, haud paucas species colle- git, pluresque ad vivum delineavit et descripsit. _ Manuseripta et ieones, post ejus mortem a cel.
mn VII
DE SCHLECHTENDAL emta, amicus hic aestumatis- simus benevole mihi tradidit.
Dr. P. w. KORTHALS Javam, Sumatram et Bor- nei partem australem peragravit magnumque plan- tarum numerum collegit.
Dr. E. A. FORSTEN, in insulis Celebes et Moluc- cis iter bolanicum fecit, at fato mox succubuit.
Porro in herbario regio species quaedam in- dicae exstant, praesertim ex herbario parisino communicatac.
[. Herbarium optimum, a cel. Dr. TH. HORSFIELD in Javà, Sumatrà et Bancâ collectum, in Bibliothecâ Societatis Mercatorum Indiae, quae Londini est, ser- vatum, liberalissime mihi traditum fuisse, gratus testor.
UI. Herbarium Reinwardtianum, haud magnum, sed propter speCies in stationibus antea nondum investiga- tis, in insulâ Gelebes atque in Moluccis, collectas, ‘haud spernendum, jam in Horto Leidensi servatur.
IV. Herbarium Junghuhnianum, in eodem horto ex- positum, plantas exhibet a cel, Dr. fr. JUNGHUEN in Javà et Sumatrâ detectas, Indefessus hic naturae scru- tator omnes propemodum Javae montes adscendit et solertissime pervestigavit, atque eo maxime meruit, quod
altitudines supra maris aequor, quas singulae species
in montium jugis tenent, accurate annotaverit atque ita exstruxerit phytogeographiae javanicae fundamenta. Sumatrae provincias battas, a nullo botanico antea vi- sas, primus adiit, non sine vitae discrimine inter anthro- _pophagas gentes Florae inserviens.
EM
Vr 8 ==
V. Herbarium Zollingerianuin. Herbaria venalia non tantum sed propriam etiam ejus collectionem examinavi, Comilis ALBERTI DE FRANQUEVILLE (CUl ZOLLINGERUS antequam in Javam rediret hanc tradidit) summà bene- volentià mecum communicatam. Praeter stirpes, in omni fere Javà collectas, quasdam Sumatranas et Gelebicas continet nee non illas quas in insulis Sundanis, quae parvae vocantur, veluti Bali, Lombok, Sumbava, Flo- res, rel. detexit.
VL. Horti bogoriensis species Hortulanus 3, r. TEYS- MANN, de Florà indicà maxime meritus, benevole misit, inter quas plures occurrunt, quas cl. 3. K. HASSKARL determinaverat.
VIT. Herbarium meum speciebus indicis ditissimum est. Accedunt continuo e diversis Archipelagi insulis slirpium siecarum collectiones, quas amicis. meis in- dicis debeo, Complures plane novas et raras species in operis Supplementis, brevi jam edendis, exposui.
De libris et dissertationibus Floram Indiae orienta- lis batavae spectantibus, conf. sureuUENIT opus cui titulus: Java, zijne gedaante, enz. Vol. L,
Amstelcedami, Kal. Sept. MDCCCLIX.
CXCVL.
CXOVIL OXCVII. CXCIX.
CC. CCI. CCI.
CCHI. CCIV.
CCV.
CCVI. Juncaginese, p. 243.
CCVIJ. CCV III.
CCIX,
MONOCOTYLEDONES.
CONSPECTUS ORDINUM.
1) Palmae, p. Ì et 149.
2) Pandaneae, p. 152. 3) Typhacecae, p. 172.
*)Orontiaceae, p. 174 et 219. Aroideac, p. 188. Liemnaceae, p. 220. Najadeae, p. 222 et 150.
Triuridaceae, p. 231.
Hydrocharideae, p. 232, 750. Alismaceae, p. 240.
Butomeae, p. 243. Junceae, p. 244. Xerotideae, p. 247. Astelieae, p. 248.
Flagellarieae, p. 249.
Phylidreae, p. 250. Cyperaceae, p. 250.
f) sphalmate 1. c. XCVI. 3) XCVIOI. ze
COX. CCXI.
CGCXIL. GCOXIIT. COXIV.
CCXV. CCXVT. CCXVIL CCOXVIIL. COXIX.
CCXX.
CCXXT. COXXII. CCXXIII. CCXXTIV. COXXV.
Gramineae, p. 355 et 750, Eriocauloneae, p. 522.
Xyrideae, p. 527. Commelineae, p. 530. Pontederiaceae, p. 547.
Liliaceae, p. 549. Melanthaceae, p. 55 1. Asparagineae, p. 554. Smilacíneae, p. 563. Roxburghiaccae, p. 566, Ophiopogoneae, p. 567. Apidistreae, p. 569:
Dioscoreae, p. 509.
Tacceae, p. 576. Irideae, p. 578. Amaryllideae, p. 579.
2) ce. XCVIL 1) XCIX
CONSPECTUS ORDINUM. —
PHANEROGAMAE ANGIOSPERMAE.
MONOCOTYLEDONES.
Ordo XCVI. PALMAE LINN.
Caudex arboreus vel fruticosus, vulgo apice frondosus. Fro n- des (folia) alternae basi vaginante amplexicaules, pinnatim vel pal- matim sectae, segmentis sub vernatione vulgo unitis, in paucis serius non separatis, nervosis. S padices simplices vel saepius ra- mosi, spathis in pedunculo et ad ramos vulgo obviis. Flores (pro stirpium mole parvi) plerumque abortu pelygamo-dioici vel-monoici, rarius hermaphroditi, vulgo bracteis (spathellis) et bracteolis (spathel- - lulis) stipati. Perigonium duplex, utrumque trimerum. Caly- eis triphylli vel trifidi phylla saepe carinata. Corollae tripe- talae vel trifidae laciniae aestivatione in masculis vulgo valvatae, in femineis imbricatae. Stamina in toro carnosulo hypogyna vel imae corollae adnata subperigyna, plerumque 6, biserialia, sepalis pe- talisque opposita, in femineis non raro rudimentaria vel specie fere normalia. Filamenta libera vel basi inter se connata, aestivatione stricta. Antherae dorsifixae vulgo lineares biloculares, rimis lon- gitudinalibus introrsis. Ovarium Liberum e carpellis 3, rarius 2 vel 1 constans, carpellis vel unitis vel plus minus discretis, tri-uni- loculare, loculis 2 saepissime effoetis, in floribus masc. ut plurimum rudimentarium vel specie normale attamen non foecundum. Ovula in loeulis singulis raro 2 collateralia, plerumque unicum, angulo cen- trali paullo supra basin affixa, erecta, orthotropa vel anatropa. Styli coaliti vel raro subliberi, stigmata simplicia. Fructus carpellis coalitis simplex, trilocularis vel abortu bi-unilocularis, tri-monosper- mus, interdum trilobus vel carpellis distinctis trimerus, perigonio persistente basi stipatus, baccatus vel drupaceus, meso carpiocar- — noso vel fibroso, endocarpio chartaceo, fibroso, lignoso vel lapideo. Semen loculum implens, ovoideum vel globosum, erectum vel late- Flora van Ned. Indië, III, | e En
PALMAE. 2 GENERA.
raliter appensum, spermodermide eum endocarpii superficie in- terna plerumque plus minus coalitâ vel ejus vasis adhaerentibus re- ticulatâ, saepissime rhaphe ad medium vel apiceem perductâ notatâ. Albumen nucleum explens, primum lacteum, demum densum, aequa- bile vel fibroso-radiatum, cartilagineum, corneum vel subligneum, sieeum vel oleosum, solidum vel cavitate ventrali aut centrali exsculptum, saepius ruminatum (spermodermidis plicis vasisve endo- carpii seil. in ejus substantiam demissis). Embryon in fossula al- buminis juxta seminis peripheriam, variâ a puncto insertionis distan- tiâ locatum et tenui albuminis strato tamquam operculo embryo- tego tectum, conicum, turbinatum vel cylindrieum, extremitate radieulari seminis peripheriam spectante. — Palmae, principes plantarum a LINNAEO nuneupatae, sub totius orbis coelo fervido regio decore emicantes, in India aquosa maximo numero et multifariâ varietate e virgineo insularum gremio pullulant, in vicina terra con- tinente sieciore et frigidiore rarescentes.
Algemeen bekend is de belangrijkheid der Palmen voor den mensch. De talrijke Indische soorten staan in dit opzigt welligt boven die van de andere werelddeelen. Ik heb uit dien hoofde bij de afzonderlijke geslachten en soorten de eigenschappen en het gebruik met zorg vermeld, en bepaal mij hier bij eene algemeene rangschik- king der indisch ‘Palmen ten opzigte van hunne voortbrengselen.
ke Wijnpalmen, waarvan palm- of sago-wijn of andere soortgelijke
dranken, door gisting van het suikerhoudende sap, verkregen worden. Onderscheidene soorten vindt men daarvan in Indië, bijv. Arenga saccharifera, Nipa fruticans enz. — 2. Sago-of meel-palmen. Zetmeel, zuiver of met andere bestanddee- — len vermengd, Sago, wordt in geen gewest der aarde in die mate door de palmen. voortgebragt, als op de eilanden van den Indischen Ar- chipel. Het zetmeel, soms met eenige hoeveelheid gom vermengd, is in grooten overvloed vooral in de stammen opgehoopt, en wordt uit de gespleten stamstukken door eenvoudige persing en uitwas- sching verzameld; — bijv. van de soorten van het geslacht Metro- xylon (M. Sagus, Rumphii, sylvestre, longispinum), Arenga sac- charifera, Corypha gebanga, Caryota Rumphiana enz. —
3. Vruchtpalmen. De kokos-palm, alom aangeplant, vergezelt den mensch over bijkans alle keerkringslanden, maar komt toch het
PALMAE. 5] GENERA.
meest in Indië voor. — De Pinang-noten, van Areca Catechu, wor- den in zeer groote hoeveelheid en in talrijke verscheidenheden door geheel Indië voortgebragt. Boven andere eilanden munt Sumatra in dit opzigt uit. Slechtere soorten van deze noten, ten gebruike der in- _ landsche bevolking, bij het Siri-kaauwen, verkrijgt men van Areca triandra, Ptychosperma Kuhlii en Calyptrocalyx spicatus. — Onder- scheidene Rotang-palmen brengen vruchten voort met een zuurachtig verfrisschend vruchtvleesch, bijv. Daemonorops Draco, ruber, acce- dens, de soorten van Zalacca. Ook het onrijpe kiemwit van sommige palmen, zoo als van Arenga saccharifera, Nipa, enz. wordt in Indië gegeten. |
4. Hout-palmen. Het hout der stammen van onderscheidene soor- ten wordt wegens zijne hardheid en duurzaamheid als timmerhout gebezigd; bijv. van de soorten van Caryota, Areca Nibung, A. hor- rida, Livistona, enz. De houtvezelen onderscheiden zich dikwerf door eene zwarte kleur.
5. Rotang-palmen. Talrijke soorten van bindrottingen worden in groote verscheidenheid van dikte, lengte, taaiheid en andere eigen- schappen van de soorten der geslachten Calamus en Daemonorops in vele gewesten van Indië verzameld. Jaarlijks neemt de uitvoer van dit voortbrengsel dier onuitputtelijke wouden toe, alsmede het zich meer en meer uitbreidende gebruik op het gebied der nijver- heid. — Dat ook de sterke en dikwerf zeer groote bladen der palmen bij de bewoners der tropische gewesten tot het dekken van hutten en woningen dienen, is algemeen bekend.
De palmen groeijen op onderscheidene standplaatsen. Som- mige vergezellen meer bijzonder de menschelijke woningen, zoo als de Kokos en Pinang, die alom door aanplanting vermeerderd worden. Andere groeijen meer in het wild, tieren welig in moerassige bijkans ongenaakbare oorden nabij de kust, bijv. de wijnpalm, anderen, de Rotang-palmen, groeijen bij voorkeur in de digte oorspronkelijke wouden op de lagere hellingen der gebergten, door wier digt geboomte zij in allerhande rigtingen heenslingeren, en met hunne doornen den doortogt voor den reiziger bijkans onmogelijk maken. — Welke eigenaardige houding een landschap, met palmen versierd, erlangt, daarvan getuigt de sterke indruk, die dit kenmerk der plantenphy- stognomie op schier alle reizigers maakt, en waarvan numgoupt het sn gr
ek
PALMAE. 4 GENERA.
eerst eene levenskrachtige schildering heeft gegeven. De ontzettende rijkdom der palmenwereld op den Archipel verleent dan ook aan deze plantengroep eene gewigtige plaats in het physiognomisch ka- rakter dier gewesten. JUNGBURN en ZOLLINGER hebben daarvan in hunne schriften voortreffelijke schilderingen medegedeeld. Uit dit oogpunt verdienen de Veder-palmen, met gevinde lange bladen en de Waaijer-palmen met waaijervormige loof bladen, onderscheiden te worden ; de laag- en de hoogstammige vormen, en de kruipende of bij- kans slingerend-klimmende vormen met zeer lange dunne stammen. Kunnen de Veder-palmen met lage stammen, de kleine Areca’s,’Wal- lichia, Rhapis, Zalacca, geenen imposanten indruk in het gewest ver- schaffen, sterk wordt die, wanneer het loof op 50—80 voet hooge en ranke stammen gedrageu, hoog boven het naburig woudgeboomte uit- steekt, zoo als van de schoone Areca-, Coeos-,Oncosperma-,Caryota- en Sagueer-palmen. — De minder talrijke W aaijer-palmen hebben door hun zwaar, vooral in de breedte uitgezet loof een zwaarder, somber meer lommergevend voorkomen. Naast de kleinere Licuala’s staan de zware en groote Liontar- en Gebang-palmen, de reusachtige, soms meer dan 100 voet hooge Livistona's, wier loof kroon niet zelden hoog boven het overige woudgeboomte verheven, op mijlen verre afstan- den zigtbaar wordt. — Soms komen de palmen tot bosschen vereenigd voor, zoo als de Sago-palmen in de Molukken, de wouden van Kokos-palmen op de stranden van Ceylon, het door zoLLinGer ver- melde woud van Areca-palmen op den berg Taroep in Oost-Java, de Dadelpalmen in Afrika. Ooggetuigen roemen de schoonheid dezer bosschen niet, en het schijnt dat de schoonheid der palmen vooral uitblinkt, wanneer zij meer afzonderlijk voorkomen, zoodat men de grootsche, eenvoudige gestalte, die LINNAEUS vorstelijk noemde, on- gestoord in haar geheel overzien kan, en het kontrast met de overige plantenvormen zich daardoor meer laat gelden. „» Onbeschrijfelijk schoon,” zegt ZOLLINGER, „is de aanblik, wanneer op eenen hoogen rotsmuur of op steile riffen, enkele palmen zich rank verheffen, en rustig den strijd der golven aanschouwen, die met onweêrstaanbaar geweld tegen de rotsen opbruischen, als wilden zij ze in hare diepste grondvesten doen sidderen. (Vergelijk den Atlas van susenuur Java). Roumrnsus heeft het eerst den rijkdom der palmenwereld van den Archipel doen kennen. Na hem heeft van werms in de Verh. van
-_
PALMAE. 3 GENERA.
het Bataviaasch Genootschap, Deel 1. (1779) de Javasche en andere Indische palmen monographisch beschreven. Martius en BLUME heb- ben in onzen tijd in hunne bekende werken dit gedeelte der Indi- sche Flora met vele nieuwe bijdragen vermeerderd.
Overzigt der Geslachten.
*& Ongedoornde palmen, (met zeer weinig uitzonderingen). T. Één vruchtbeginsel, veelal in hokken verdeeld. Vruchten zonder schubben. Trib. 11. A. Bladen vindeelig. 1. Vruchtbeginsel eenhokkig. _a. Kiemwit effen: IT. Kentia. b. „meestal oneffen: IV. Ptychosperma. „ Vruchtbeginsel driehokkig. a. Vrucht eenzadig. Kiemwit oneffen, zelden effen : 1. Areca. b. Vrucht eenzadig. Kiemwit effen, van binnen hol: III. Orania. e. Vrucht eenzadig. Kienmeik effen, zaad in eene schaal met drie gaten: XX Cocos. d. Vrucht met 2—3 driehoekige zaden, kiemwit effen: VL Arenga.
3. Vruchtbeginsel twee- zelden driehokkig. Sappige vrucht met 2Z—3, of met een zaad. Kiemwit effen: V. Wallichia.
B. Bladen dubbel vindeelig of dubbel gevind: slippen onregel- matig uitgevreten: VII. Caryota. _ ©. Bloemen op met schubben regelmatig bekleedde bloemkolven.
Loof vindeelig.
1. Bloemen eenhuizig op vechillend robe of polygamisch, de vrouwelijke aan het onderste gedeelte der takjes bij de mannelijke bloemen: VII. Bentinckia.
2. Bloemen polygamisch-eenhuizig op denzelfden onverdeelden kolf, in-groefjes met 2 lipsgewijze geplaatste schubben om- geven: IX. Fguanura.
3. Bloemen polygamisch-eenhuizig op denzelfden onverdeelden kolf, onder schubvormige in groefjes ee = X. Calyptrocalyz. See
e Bladsteelen somtijds met doornen.
te
PALMAE. 6 ARECA,
D. Bladen waaijervormig ; bloemen dikwerf tweehuizig. — Vrucht vleezig of sappig, met 3, zelden met 1—2, nog zeldzamer met 4: pitten. 1. Meeldraden 6: XI. Borassus. — XII. Pholidocarpus. 3. „ 2436: XIII. Lodorcea.
IL. Bloemen meestal tweeslachtig. Drie vruchtbeginselen, veelal vrij, zeldzaam met elkander vereenigd, zeer zelden eenhokkig. Vrucht besachtig, veelal wit 3 of 2 vergroeide zamengesteld. Loof waaijervormig, zelden vindeelig.
a. Waaijervormige bladen.
«. Slippen aan den top ingesneden. — Kolf zeer groot, uit den top des stams: XIV. Corypha.— Uit de okselen der bladen: XVI. Luvistona.
2. Slippen aan den top afgeknot: xv. Lieuala.
7. Bloemen polygamisch, — twee tot vier bloemkolfscheeden,
_ waarvan de binnenste volledig: XVII. Chamaerops, — onvolledige bloemkolfscheeden: XVII. Rhapis. b. Vindeelige bladen: XIX. Phoenix.
MEK Gedoornde palmen.
UL Vruchten met regelmatig gerdende schubben. Stammen bij
velen. lang en dun. Prib. IV. deren
| ee tammen dun en veelal zeer lang.
_a- Kolf lang-gesteeld, met eene dikke Tue rhiidé scheede: XX. Ceratolobus.
b. Kolf korter gesteeld, met eenige onvolledige scheeden : XXII. Korthalsia.
ce. Kolf digt getakt, met eene volledige of onvolledige afval- lende scheede: XXVI. Daemonorops.
_d. Kolf getakt, met nes onvolledige scheeden: XXVI Calamus.
2. Stammen dik.
a. Kolf eindelingsch, bloemen enkel, op de hope der tak- jes: XXII. Eugeissona.
b. Lange kolven met 2 rijen schubjes: XXIV. Pleetocomia.
_e, Kolf zeer getakt; bloemen in rolronde aren: XXVIII. _Metroxylon.
3. Zeer korte, bijkans geene stammen : XXV, Zulacen 4. Afwijkend geslacht: XXIX. Nipa.
PALMAE. Pi ARECA.
Tribus 1. ArgcingarE MART. Palm. p. 157. Frondes pinnatae vel pinnati-sectae, segmentis reduplicatis. Spathae plures, raro unica vel nulla. Flores in spadicis ramis laevibus vel scrobiculatis sessiles. Ovarium tri- vel biloculare rarissime uniloculare, ovulis in loculo solitariis rarissime geminis, saepius in uno alterove loculo deficien- tibus. Fructus vel trilocularis et profunde trilobus, vel saepius uni- vel bi-locularis, baccatus vel tenuiter drupaceus, endocarpiis singulis distinctis. Stamina hypogyna.
TL. ARECA zinN. Flores monoici in eodem spadice, spatha du-_ plici utrâque completâ eincto, in rhachis scrobiculis sessiles, brac- teati, masculi superiores vel inferne bini femineos singulos stipantes. Masc. Calyceis tripartiti laciniae carinatae. Corollae petala 3 lanceolata, aestivatione valvata. Stamina 3—6—l2e fundo co- rollae; filamenta subulata, imâ, basi cohaerentia, antherae ova- tae sagittatae. Ovarii rudimentum. Fem. Calyx triphylius et corolla tripetala aestivatione convoluto-imbricata. Staminum rudimenta. Ovarium ovoideum triloculare. Stigmata 3 ses- silia patentia. Drupa baccaeformis monosperma, mesocarpio fibroso, putamine tenui crustaceo vel membranaceo cum spermodermide connato. Albumen ruminatum vel rarius subaequabile, corneum. Embryon basilare vel prope basin laterale. — Palmae praesertím Asjae insularis et australioris. — Caudex elatus vel humilior, fron- des omnes terminales pinvatae, pinnae superiores saepe confluen- tes et apice praemorsae, rhachis inermis vel raro aculeata, spadices utplurimum infra frondes inferiores enati, ramosì vel duplicato- ramosi, ramis fastigiatis e spathis membranaceis vel fibroso-coriaceis, bracteis bracteolisque interdum obsoletis, fractus ovales vel rarius globosi.
Soorten:
A. Mannelijke bloemen naar de voorzijde der kolftakken, de vrou- welijke aan hunnen verbreedden voet. Vruchtvleesch vezelig. — 6 meeldraden; stam hoog, bladen tot 9 voet met talrijke 3—4 voet lange lijn- lancetvormige slippen, vrucht elliptisch van de grootte van een hoender-ei: 1. A-catechu ; — zoo als de voorgaande, maar de stam lager, en de vruchten grooter en stomp: 2. A. alba ; — drie
“PALMAE. S ARECA.
meeldraden ; — slippen der bladen ongelijk, bovenste langwerpig- lijnvormig, onderste zeisvormig: 8. A. triandra ; — alle loofslippen gelijk: 4. A. laza; — blad-as geschubd, slippen lijn-lancetvormig, digt, vrucht verlengd omgekeerd eirond: 5. A. glandiformis ; — bladas bijkans geschubd, slippen wijd staande, vruchten gedrongen, elliptisch stomp: 6. A. macrocalyz.
B. Mannelijke bloemen spiraalsgewijze op de kolftakken , de vrou- welijke op het weinig verbreedde gedeelte. Vrucht besvormig, vrucht- vleesch korrelig ; stam 30—40 voet: 7, A. Nibung ;— 8. A. hor- rida ; — vruchtvleesch vleezig, stam 10—12 voet: 9. A. pumla; A—5 voet, onderste bladslippen zeisvormig, de meeste met elkander vereenigd: 10. A. Wallichiana.
$ 1, Arecae genuinae Mart. L. c.p. 811. Flores masculi in ramo- rum spadicis latere antico conversi (binati), feminei in ima parte ra- mulorum dilatata. Drupa fibrosa: putamen crustaceum vel osseum.
1. Areca Catechu vins. Caudex elatus 20—50-pedes altus, de- mum regulariter annulatus, frondium usque 9-pedalium petioli basi tubulosâ subventricosâ vaginantes, 3-pedales fere, segmenta numerosa approximata subopposita, linearia vel angusto-lanceolato-linearia, 3— 4, pedes longa, basi plicata, sursum explanata, 2—8 poll. lata, apice subattenuato subdentato-sublacera, vulgo 2—3 plicis totidemque ner- vis primariis percursa, superiora decrescentia et confluentia, spadices patentes ramosissimi, spathâ duplici subspathulatâ, exteriore ad basin peduneuli ortâ extus viridulâ coriaceâ, interiore paullo altius ortâ candidâ; flores masculi bilaterales hexandri, drupae ellipsoideae, ovi gallinacei minoris magnitudine, maturae croceo-rubrae, nucleus semi- globosus aut ovoideus porphyreus, albumine corneo durissimo. Areca Catechu Linn. Spec. pl. p. 1189. Burm. Flor. Ind. p. 241. Lour. Flor. Cochinch. 1. p. 695. Roxb. Pl. Corom. 1. p. 54, tab. 75. Flor. Ind. TIL. p. 615. Hayn. Arzn. Gew. VIT. tab. 35. Nees ab Es. Pl. offic. L. tab. 38. Mart. Gen. et Spec. Palm. p. 169 et 311, tab. 182, tab. 149, fig. 4, tab. Z. X. fig. 11. Blume Rumph._ IT. p. 65, tab. 102 A ef tab. 104 (excl. var. calapparia). — Areca Faufel Gaertn. de fr. etl sem, 1. p. 19, tab. 7, fig. 2. — Pinanga sive Areca Rumph. Herb. Amb. 1. p. 26. Pinanga nigra ej. 1. c. p. 29. Pinangboom of Areekboom Valent. Beschr. Amb. III. p.185
PALMAE. 9 ARECA'
incl. Swarte Pinang — Areca s. Pinang-arbor, alias Faufel Valent. Hist. Sumpl. p. 227. — Palma indiea minor, fructu Areca dicta, vulgaris Herm. Mus. Zeyl. p. 51. Burm. Thes. Zeyl. p. 182. — Palma arecifera nucleo versicolore Herm. Parad. bat. Prodr. p. 861. Palma cujus succus inspissatus Terra japonica seu Catechù officin. Dale Pharmac. p. 886. — Caunga Rheede Hort. Mal. Tom. 1. p.9, lab. 5—8.— Nue Faufel s. pinangh Bont. p. 90. — Avellana in- dica Mathiol. in Diosc. p. 282. — Palma cujus fructus Faufel. Casp. Bauh. Pinax p. 510. — Palmae Indicae altera species, quae Lusitanis Arequiere, quae fructum Arecca seu Faufel parat Lin- schot. Ltin. Orient. IV. cap. 5. — Arecca caet. ej. l. c. cap. 16 ed. Nederl. p. 84. — Faufel Serap. Simpl. c. 745. Clus. Exot. p. 187. Filfel vel Fufel Avicenn. cap. 262. — Variat praesertim fructus magnitudine et formâ et a sequente vix accurate discriminanda. Algemeen door geheel Indië verspreid, vooral in warme oor- den nabij de zee, doch niet in moerassen. Oorspronkelijk in het wild op het schiereiland van Malakka, in Siam en de naburige eilanden, waarvan zij, wegens het algemeen gebruik der noten bij de Siri-kaauwen, door geheel Indië verspreid is geworden en alom wordt aangekweekt. Daar zij echter niet in alle gewesten, waar het Siri-kaauwen in gebrnik is, goed voortkomt, bijv. in China en Bengalen, worden jaarlijks scheepsladingen dezer vrucht uit Su- matra, Malakka, Siam en Cochinchina naar die en andere ge- westen uitgevoerd. Daartoe worden de geheel rijpe Areca-vruchten in den rook gedroogd of de noten uit het vleezig omhulsel genomen en aldus verzonden. — Over het gebruik bij het Siri-kaauwen ver- gelijk de familie der Piperaceae onder Chavica Betele (Deel IJ. Im sommige gewesten van Indië bezigt men de Areca-nooten ook wegens haar groot gehalte aan looistof tot het verwen van katoenen. Ook het hout der stammen wordt gebruikt. Vooral op West-Java komt de verscheidenheid voor met eikelvormige kleine vruchten: A. nigra of Pinang itam, die bij de rijpwording bruin worden, waarvan eene varieteit P. mabok (dronkenmakend) genoemd wordt. — Het door het kaauwen der noten met Siri rood ge- kleurde speeksel, wordt onder het uitspreken van zekere spreuken door de Javanen op wonden en pijnlijke deelen gelegd, en daarna Rog met den mond op de zieke plaats geblazen. Deze spreukjes en _de wijze van behandeling noemt men ook Djampi; voor de verschil-
mer B rr en pn ver Ee |
PALMAE. 10 ARECA.
lende ziekten gebruikt men bijzondere spreuken, die HASSKARL (Het nut enz. bl. 32) mededeelt. — Volgens suneuuus (bl. 240) ontbreekt de sierlijke Pinang of Djambi-palm in geen Javaansch dorps- bosch, en behoort met den Areng en Kelapa tot de meest aange- plante palmsoorten. — Van het eil. Loebok (res. Soera baja) wor- den jaarlijks 3,000,000 noten uitgevoerd (Tijdschr. Ned, Ind. 1846. L, bl. 284). — Pinang of Pinan mal. de groene vruchten Pi- nang moeda, de rijpe Pinang toea. — Djambé jav. — Arek of Pak malabar. (de boom en rijpe vruchten), de jonge vruchten Paynga of Paina. — Poak of Pawak ceylon. — Poea op de Maldiv. eil. — Poka chelloe teling. Goewaka sanskr., Goea beng. — Soepara hindost. en persisch, en verder in geheel Mid- den-Azië Areka en de vrucht Ko ffol. — Kay-kau cochinch, Binan, Pimlan of Pienlam chineesch. — In Arabië sedert oude tijden Faufel, Foefel of Foelfoel. — Hoea of hoa Am- boin., ook Boea en Poea; op Ternate Hena, de gedroogde vruch- ten Pare. — Op Banda: Poea. — Op de Z. 0. Archipel Erek.
2. Areca alba ruuen. Caudex quam praecedentis humilior, vix 90-pedalis, annulis minus distantibus, frondes minus obscure virides, drupae majores ovoideaeapice obtusatae vel depresso-umbilicatae (haud
umbonatae), albido-virentes, demum citrinae, Pinang poetie (s. Areca
alba) Rumph. Herb. Amb. 1. e. tab. A excl. fig. c.? Houttuyn IL. Pp. 396, tab. 4, fig. 1 A. — Noronha Catal. mss. pl.jav. — Cf. Blume Rumph. Le. p. 68, tab. 102 B et tab. 108, fig. 12. — Arecae Ca- techu var. auet. compl. — A. communis Zippel. Bijdr. Nat. Wet. NV, p. MSP — Varietates: 1. Pinan gSoesoe jav. (A. lactea). 2. Pinang Betoel (Areca propria). 8. Pinang Piit. — » Optima species et omnium usitatissima, maguitudine ovi ananatis seu majoris gallinacei…. si ex arbore diu dependet, aurantii colo- ris.” — Caudicis-annali densiores quam in A, Catechu, nee folia adeo obscure virentia. — Fructuum sapor non adeo austerus, nec ita ine- brians.”
_ Deze aan de voorgaande zeer verwante 00 haar te onderscheiden, daar er nog vele aanverwante verscheiden- heden voorkomen, — Overigens komt zij vooral voor in het ooste- lijk gedeelte van den Archipel, in de Molukken, op Oost-Java en China en wordt wegens de groote vruchten hoo-
rt, is te moeijelijker van
OE Th behe, kene an NCT dd BRE brb bes heen ds Á
__PALMAE. 1 ABEGA.
ger geschat dan de eigenlijke Areca Catechu. — Pinang loen- doeng, P. Loelloeng, P. wangi of P. boeboe; in W. Java: Pinang sinagar of P.tjinaga ®.
3. Areca triandra roxs. Caulis arundinaceus elatus stolonifer, frondes basi tubuloso-vaginantes; rhachis glabra, segmenta oblongo- linearia findenda aut linearia, praesertim inferiora ensiformi-acumi- nata, superiora saepe confluentia, truncata, dentata ; spadix valde ra- _mosus erectus; flores masculi geminati, uniseriales, triandri, drupae oblongae, olivae magnitudine, parce pulposae, laete aurantiâcae de- mum rubrae. Areca triandra Roxb. Flor. Indic. IL. p. 617, Mart. Le. p. 17, tab. 149.
Voor-Indië, Chittagong, Sillet, welligt ook op den Archipel.
B. Pumila. Caulis humilis, eicatrieibus annularibus distantibus, frondes paucae, basi tubuloso-vaginante pedali petioloque circiter 4- pollieari ; rhachis glabra; lamina frondis cireumscriptione ovalis 3— 3l-pedalis, 2 pedes lata, membranacea, inaequali-pinnatisecta, seg- menta falcato-lanceolata, lateralia acuminatissima, utrinque septem vel nona, summa confluentia praemorso-dentato-fissa, spadix ârrectus duplieato-ramosus ; flores masculi unilaterales, drupae elongato-ellip- soideae umbonatae, ultra pollicem longae, rubrae, laevigatae, vertice in umbonem crassum aetate fuscum constrictae. Arec. triandra Roxb. Var. Mart. 1. c. — Areca pumila Blum. Rumph. IL. p. 71, tab. 99, tab. 102 C. (non Mart). — A genuina Areca triandra statura humiliore vi specifice differre videtur. — Ar. Catechu humilis Blanco Flor. de Filipinas p. 116?
West-Java, in de lagere streken aan den voet der gebergten; welligt ook op Amboina (rumru. f. a. p. Ll. p. 30). — Pinang rendah, Djambe rendi.
4, Areca laxa nam. Caudex 20—30-pedalis tumidulus, plerum- que ineurvus, numquam rectus, frondis segmenta lanceolata acuta integerrima aequidistantia binervia plicâ quadruplici; spatha unica marginata; spadix decompositus; flores masc. triandri ; rudimentum
edi
*) Uit de vruchten van A. Catechu en A. alba worden door koken en uitdampen, RE in Eng. Indië twee soorten van Catechu of Terra japond ca ver- kregen, Cassu en Coury genoemd. Vergel, IT. bl. 10. ed,
PALMAE. 12 ARECA.
pistilli nulkum, fractus. Areca laxa Hamilt. Buchan. in Trans- act. Werner. Societ. V. p. 30. Griff. in Calcutt. Journ. Nat. Hist. V. p. 453. Mart. 1. c.p. 311. Spadix inferne nudus, ramosus, ramuli extrorsum denticulati pro binis flor. masc. Antherae 3 oblongae, non sagittatae ut in A. triandra; filamenta vix ulla. Flor. fem. pauci so- litarii ad basin ramulorum ramis adnati, masculis multo majores. Calyx triphyllus, phyllis ovatis concavis. Petala 3 viridia. Andaman-eilanden (10°—13° N.br.).
5. Areca glandiformis nourr. Caudex gracilis elatus, 30 —40- pedalis; frondium rhachis furfuracea; segmenta approximata lanceo- lato-linearia exserto-acuminata et saepe fissilia; spadix nutans sim- pliciter racemosus, drupae congestae elongato-obovatae cuspidatae. A. glandiformis Houtt. Nat. Hist. II. 1. p. 399, excl. hujus et reli- quorum auct. var. Q ad Arecam puniceam Blum. referendû. Giseke in Linn. Praelect. Ord. nat.p. 77. Blum. Rumphia IL. p. 73, tab. 100, fig. 1, tab. 121. — Mart. Le. p. 811. — Areca spicata Zippel. mss. haud Lam. — Pinanga sylvestris glandiformis pruna Rumph. Herb. Amb. TI. p. 38, tab. 6. — Frondes 9—12 pedes longae. Pe- tiolus per brachiüi circiter longitudinem nudus, pollieem erassus. La- mina circumscriptione oblonga. Segmenta oblique et reduplicato- adnata, plus quam tres pedes longa, inferiora et superiora breviora, 14—2 poll. lata. Spadix monoicus sesquipedalis pendulus, ex axi pedali erasso ramos numerosissimos exserens breves recurvos. Drupac obovoideo-cylindricae, sesquipollicares, vertiee in cuspidem brevem subinclinatum depressione annulari cinetam desinentes, olivaceae, aurantiacae, demum coccineae, carne flavescente.
Moluksche eilanden, in de berg- en kuststreken. — Pinang lansa, P. Gomoetoe, P. Pandang, Hoea Keker op Amboi- na. Het zeer harde hout wordt als timmerhout gebruikt.
6. Areca macrocalyx zippen. Caudex gracilis, 15-20-pedalis; frondium rhachis subfurfuracea ; segmenta remota lanceolato-linearia acuminatissima, superiora apice praemorso-dentata; spadix nutans sim- pliciter racemosus; drupae congestae ellipsoideae obtuse umbonatae. Areca macrocalyz Zippel. Bijdr. Nat. Wet. V.p.178. Bl. Rumph. IT. p. 75, tab. 101. tab. 160 ef 163 D. Mart. l.c. A praecedente dif-
PALMAE. 13 ARECA.
fert staturâ humiliore, frondium segmentis multo rarioribus, drupis minoribus ellipsoideis obtuse mucronatis; attamen inflorescentiae characteribus ambae species plane congruae. Segmenta frondium 12} ped. longa. Drupae pollicares aurantiacae. Nieuw-Guinea, op de Zuidwestkust, door zipper1us ontdekt.
$ 2. Arecae adscitae vel spiriflorae Mart. t. c. Flores masculi cir- cum circa spiraliter disposìti; femineì in spadicis parte vix dilatatâ, Drupae baccaeformes.
F Oncosperma Blume l.c. H.p. 97 (genus). Euopus Griff.l. c.p. 465. (Sectio Arecae) Keppleria Meissn. Ord. p. 355. Mesocarpium gru- mosum; endocarpium chartaceum, rhaphe umbilicalis valde impressa; stigma excentricum.
7. Areca Nibung mart. Stolonifera ; caudex elatus, 30—40-peda- lis; petioli rhachesque fusco-squamulosi aculeati; frondis segmenta linearia acuminata pectinato-dependentia, passim longe filiformia, sub- tus furfuracea ; spathae duae fulvo-tomentosae, exterior dorso ad ca- rinas aculeata, spadicis ramosi pedunculus inermis; flores feminei laxiusculi; masc. petala ovato-lanceolata cuspidata; drupae globosae magnitudine globuli sclopetarii minoris. Areca Nibung Mart. Palm. p. 113 ef 311, tab. 150, 158, fig. 4, 5, tab. Z. VIIT. fig. XV. Z. XVI. fig. XVII. Z. XVI, fig. XI. — Areca tigillaria Jack. Ma- lay. Misell. Calc. Journ. Nat. Hist. IV. p.12. Griff. be. V.p. 464. Oncosperma filamentosa Blume Rumph. IL. p. 97, tab. 82, tab. 103. Mig. in Pl. Jungh. 1. p. 156. — Areca spinosa Van Hasselt mss. — Euterpe? filamentosa Blum. in litt. — Palma elegans gregaria; cau- dex anmulatus, Arecae Catechu vulgo crassior, ad internodia inferiora griseo-fuscescentia aculeis elongatis sparsis, ad superiora tomento ochraceo tenero obductus et crebrioribus aculeis atris per series dis- positis armatus. Frondes crebrae, 12—14-pedales; laminae segmen- ta creberrima, 3—81 pedes longa, nervo medio crasso, secunda- ris utrinque binis vel ternis quam tertiarii approximati crassioribus ; spadices 2—21 poll. longi, ad faciem interiorem et insertiones spa- tharum aculeati. Pedunculus 7—9 poll. longus. Drupae maturae atropurpureae et nonnihil glaucinae.
Algemeen verspreid op de Sunda-eilanden, Sumatra, Bor- meo, Java, in de moerassige gewesten nabij de kust (zuiderkust; op de noorderkust zeer zelden). suNenunn plaatst haar in de kust-Flora,
PALMAE. 14 ARECA,
die landwaarts in groeit. Het voorkomen van den Niboeng gelijkt naar den kokospalm; hij is eene warme kustboom; in moerassen nabij de kust schaars, op de steile opwaarts rijzende kusten, bijv. bij Soekapoera, komt hij groepsgewijze voor, zoo ook in de Moluk- ken en op het schiereiland van Malakka. — Niboeng of Han- diwoeng mal, Prang jav. of sund.? — In Borneo worden de hutten op de stammen van dezen Palm, naar ’s lands gewoonte, in de rivieren zelven opgebouwd; het loof dient tot dekking der hutten. — In Java worden de jonge nog onontwikkelde bladen (poetjoek of ati) raauw of gekookt met rijst gegeten ; de oude bladen dienen soms
ook tot dakbedekking.
_ 8, Areca horrida crier. Stolonifera ; caudex 30 —40-pedalis; pe- tioli rhachesque fusco-squamulosi aculeatissimi E frondium segmenta linearia acuminata concinna patentia; spathae 2 cum spadicis pedun- culo aculeatissimae; flores fem. dense sub- 3 — deverticillati; masc. petala lanceolato-oblonga cuspidata, drupae globosae magnitudine globi selopetarii majoris. Areca horrida Griffith in Calcutt. Journ. Nat. Hist. V. p. 465. Mart. 1. c. En Schiereiland van Malakka. — Bias mal.
Tt_Oospermae Mart. — Mesocarpium fibrosum vel carnosum; en- docarpium tenue chartaeeum vel papyraceum; rhaphe parum impressa. 9. Areca pumila varr. Caudex 10 —12-pedalis; rhachis glabra ; segmenta angusto-linearia acuminatissima, superiora praemorsa fis- sa; spadix subquadriramosus, fructifer resupinatus ; spathae 2, in- terior incompleta ; flores feminci subtetrastichi, cibus subulatis petala lanceolata acuminata duplo superantibus, drupae parce fibrosae olivaeformes vix pollicares. A. pumila Mart. l.c. p. 171 ezel. syn Blum. quod ad Á. triandram 3 spectat, et p. 512 et tab. 153 ubi spadix fructif. perperam erectus. — Areca Nenga Blume in litt. ad ill. Mart. L. c. P- 119. — Pinanga Nenga Blume. Rumph. 11. p. 78, tab. 107, ubi pistillì figura erronea. — Areca (Anaclasmus’ pumila Griff. in Caleutt. Journ. Nat. Hist.V. p. 456.
masc. hexandri caly-
atis florum masc. Frondes 5—6!- poll. erassus.
PALMAE. 15 KENTIA.
Var. 2. hangawar Blume l. e. spadicibus trifidis.
Var. y. pachystachya ej, le. Caudex elongatus ; spadices trifidi crassiores quae in specie.
Java, in de vochtige bosschen aan den voet der vulkanen, in het westelijk gedeelte van het eiland. — Var. j. in Sumatra — Nenge of Njenging bij de Javanen; en 2. Poön han- gawar of Saroi of Sinagar.
10. Areca Wallichiana mart. Inermis, caudex humilis, frondes A— 5-pedales, segmenta connexa, inferiora falcata, extus repanda et denticulata, superiora truncata et denticulato-praemorsa, subtus in nervis et rhachi paleaceo-villosula; spadiees simpliciter valde ramosi; florum masculorum hexandrorum phylla calycina lato-orbicularia, quam petala ovata duplo breviora; drupae A. Wallichtana Mart. l.c. p. 178.
Poeloe-Pinang.
1. KENTIA sruume. Flores monoici in eodem spadice ramoso, spathis peduneulaneis 2— 3-cincto, bracteati; masculi gemini femineos solitarios stipantes. Masc. Ca lyeis tripartiti laci- niae haud imbricatae. Corolla tripetala aestivatione valvata. S ta- mina 6, antheris linearibus. Pistilli rudimentum. Fem. calyx et corolla tripetala, aestivatione convoluta. Ovarium uniloculare, ovulo erecto. Stigmata tria sessilia. Drupa parce fibrosa monosperma. Albumen solidum acquabile. Embryon basilare. — Caudex annulatus, frondes pinnatisectae, segmentis re- duplieatis linearibus. Spadix infra coronam frondosam.
1. Kentia procera Brum. Caudex procer, 70— 90-pedalis, cylin- drieus vel sursum tumidus, frondes 10—15, rhachis fusco-lepidota, segmenta pectinata dependentia linearia, apice inaequali-bifida, in nervo medio subtus ad basin paleaceo-setosa ; spadix duplicato-ramo- sus tomentosus, flores feminei subdistichi, drupae oblongae vertice umbonatae lutescentes. K. procera Blum. in Rumph. IL. p. 94, tab. 106, 160. Mart. Ll, c.— Areca procera Zippel. mss. Bijdr. Nat. Wet. _V, p.178, — Frondes 10-pedales vel longiores; segmenta plurima
subopposita, inferiora 2 pedes et ultro longa, in medio pollice latiora,
PALMAE. 16 ORANIA.
inferiora interdum in acumen longissimum filiforme terminata, supe-
riora sensìm minora, chartacea, rigida. Spadices fere bipedales. Nieuw-Guinea, gezellig groeijend op de hooge rotsen in het
L.O. gedeelte, bij het voormalig fort Dubus door zipper1us ontdekt.
2. Kentia paradoxa marr. Caudex humilis, 5—7 pedalis, arandi- naceus, sursum tomentosus; frondes 6—8, vagina longa ferrugineo- tomentosa, segmenta inaequalia oblique acuminata plurinervia; spadix simplex reclinatus glaucus; flores feminei distichi, drupae conico-su- bulatae curvulae albae. Kentia paradoxa Mart. l.c. p. 312. Areca (Anaclasmus aberrans) paradoxa Griff. in Cale. Journ, Nat. Hist. V.
‚ 465. ie Malakka, in digte bosschen aan den voet van den Goenong Miring en Ophir. — Waarschijnlijk ook op Sumatra.
IL ORANIA zier. Flores monoici, in codem spadice fascicu- lato ramosissimo, spathis nonnullis basilaribus cineto, in scrobicu- lis sessiles, ebracteati, feminei inter masculos dispersi. Masc. calyx obsoletus. Corolla tripetala, petala aestivatione valvata. Stamina 3, filamenta brevia, imâ basi connata, antherae lineares. Pistilli rudimentum nullum. Fem. calyx friphyllus, foliola margine sub- imbricata. Corolla profunde tripartita, aestivatione valvata, Sta- minum rudimenta nulla. Ovarium triloculare, loculis duobus vul- go abortientibus, ovula basi affixa. Stigmata 3 sessilia conni-
ventia. Drupa plerumque unica maturescens, fibrosa, monosperma. Albumen aequabile, intus cavum. Embryon verticale subobli- quum. — Palma elata, frondibus pinnatisectis, spadicibus pendulis. Oramia Zippelius in litt. conf. Alg. Kunst- en Letterb. 1829, p. 294. Bijdr. Nat. Wet. V. p. 177. Flora bot. Zeit. 1829, Pp. 285. Blume in Rumph. LL. p. 115,non ejusdem omnino auctoris homonymum ge- nus in litt. ad cel. Mart, in ej. Gener. et Spec. Palm. p. 186. End/.
gen. pl. p. 248. ef in Praef. Rumph.vol.II. — Arausiaca excelsa Blume in Praef. laud.
1. Orania regalis zie. Bl. Rumph. l.c. Pp. 116, tab. 119 et 122 (nomine Arausiacae excelsae). Caudex crassitie medioeri, 40—50- pedes altus, cicatricibus annularibus instructus. Frondes crebrae magnae decrescenti-pinnatae, segmenta creberrima subalterna, rhachi reduplicate et oblique calloso-inserta, 354. pedalia, terminalia cir-
PALMAE. 17 PTYCHOSPERMA.
citer pedalia, angusto-lanceolata, apice oblique truncato eroso-dentata, majorum ad medianum nervum fissa etiam et extrorsum in acumen longum acuminatissimum desinentia, caesio-viridia, nervus medius erassus, nervi secundarii et tertiarii utrinque bini vel terni. Spadices solitarii aut aliquot simul ex summo caudice inter frondes orti, 4 pedes et ultro longi, demum deelinati, ramosissimi, spathis binis plu- ribusve pedunculo pedali transverse adnatis, quarum infima brevis oblongo-navicularis obtusa. Flores ochroleuco-virescentes. Baccae solitariae, raro binae ad basin connexae, globosae, magnitudine et colore malo punico similes, nitidae, glabrae; pericarpium 1} lin. crassum, exsuccum, substantiae grumuloso-fibrosae; putamen tenue fragile testaceum.
Nieuw-Guinea, op de westkust bij het dorp Lobo aan de Tri- ton-baai, bij het fort Dubus, door zippeL1us ontdekt.
2. Orania macrocladus mart. Species affinis, majoribus spadici- bus destincta. Orania macrocladus Mart. l.c. p. 186, tab. 177, fig. 1. Malakka, in de bosschen. E boel mal.
IV. PTYCHOSPERMA rapiur. Flores polygamo-monoici in spadice ramoso sessiles, bracteolati, masculi (aut hermaphroditi) su- periores vel binatim femineos singulos stipantes. Spathae 24, quarum una interioram completa vel subcompleta. Masc. vel herm. Calyeis triphylli foliola imbricata; corollae tripartitae segmenta aestivatione valvata. Stamina plurima, filamenta fili- formia, antherae infra medium dorso insertae lineares, subsagitta- tae Ovarii rudimentum vel in herm. ovarium fl. femineì, sed stylus longiusculus stigmate simplici aut subtrilobo. Fem. Calyx et corolla aestivatione imbricativâ. Staminum rudi- menta nulla aut obscura. Ovarium uniloculare uniovulatum. Stylus nullus aut brevis, stig matibus tribus distinctis obtusis. D ru p a monosperma, mesocarpio intus fibroso, (vulgo succo acerrimo imbuto). Albumen raminatum raro aequabile. Embryon coni- eum. — Palmae praesertim in Archipelago Indico, Moluccano, Phi- lippinensi, in Nova Hollandia calidiore vicinisque regionibus erescen- tes, caudice annulato, frondibus amplis pinnatisectis, segmentis redu-
Ee Flora van Ned. Indië. TIL
Hú Hi H Hi Hi | I | IE HE 1 | If
PALMAE. 18 PTYCHOSPERMA.
plicatis, plicatis, nunc erosis, tis Caryotarum quodammodo simili- bus. — Seaforthia R. Br. — Pinanga Bl. — Drymophloeus Zippel.
Soorten:
A. Meestal twee bloemkolfscheeden. Bloemen spiraalsgewijze geplaatst. Kiemwit oneffen; — stam middelmatig hoog, bladas met fijne schubjes gestippeld, slippen zeisv. lancetvormig, bloem- kolven lang gesteeld driedeelig: 1. Pt. latisecta ; — stam tot 40 voet hoog ; bladslippen lijnvormig puntig tweespletig of — getand, van onderen zoo als de as geschubd: 2. Pt. calapparia ; — stam 60 voet, bladslippen lijnslaneetvormig schuins geknot, ligtelijk tweespletig en getand, van onderen op den nerf grijs geschubd: 8. Pf. gracilss; stam 830 voet, slippen smal lancetvormig, schuins geknot, kort twee- spletig, voorste slip langer en getand, met grooter schubben op den middennerf: 4. Pt. Seaforthia.
B. Meestal eene bloemkolfscheede. Bloemen in regte lijnen op de kolftakken, of in kransen of in weinig omwindende lijnen. Kiem- wit als bij A; — stam van middelmatige hoogte; bladas- fijnge- schubd ; slippen 10—13 aan weêrszijden, lancetvormig zeer lang ge- punt, de bovenste aan den geknotten top gespleten, wigvormig: 5. Pt. Kuhlit; — stam rank, 50 voet, as der (groote) bladen geschubd,
“slippen talrijk lijn-lancetvormig lang gepunt, bovenste aan den top
uitgevreten: 6. Pt. sylvestris; — stam tot 18 voet, bovenste blad- slippen met gescheiden ; bloemkolf teruggeslagen: 7. Pt. Dicksoni ; (weinig bekend: 8 en 9 Pt. malaiana en Pt. cochinchinensis) ; — stam 20 voet, bladen lang gesteeld, eirond van omtrek, slippen aan weêrszijden 5—9, zeis-lancetvormig zeer puntig, aan den top inge- sneden-getand, naar onderen scheef-wigvormig ; kolf naar boven ge- wend, een voet lang, met 7—8 takken: 10. Pf. nowa; — middel- matig hoog, bladas onbehaard, slippen talrijk, lang-lijnvormig, pun- tig, bovenste geknot en getand, kolf eerst opgerigt, later overhangend, — met talrijke takken, bessen met den schijfvormigen stempel gekroond : 11. Pf. coronata ; — bladslippen lijnvormig puntig, met drie sterke nerven, van onderen blaauw-groen : 12. Pt. caesia ; — stam 10-15 voet; bladen lang gesteeld ; as bijkans onbehaard, bladvlakte 5-—4 voet, aan weêrszijden 6 zeisvormige, lancetvormige, zeer gepunte slippen, bovenste aan den top geknot, getand; kolven hangend met
PALMAE. 19 PT YCHOSPERMA.
57 gelijkelijk hooge takken: 13. Pt. costata; — stam 7—10 voet; bladscheede geschubd-gestippeld, bladsteel 1 voet lang ; slippen 9— 11 aan weêrszijden, 14—9 duim lang, zeer. gepunt, hangende kolf 2—3-deelig: 14. Pt, minor; — stam 6—7 voet; jongere blad- scheede, steel en as grijs geschubd ; blad 1— 15 voet lang, aan weêrs- zijden met 4—?7 zeisv-lijnvormige slippen ; kolven hangend of op- gerigt, 2—8-deelig; bessen elliptisch spits, een weinig gestreept : 15. P(. patula; — stam 3—4 voet; bladscheede. 4—6 duim, ge- schubd, steel 3 duim, as digt geschubd; slippen omstreeks zes aan weêrszijden, lijn-lancetvormig gepunt, aan den top met eenige tandjes, bovenste langer, 8—10 duim, van onderen geschubd, kolf bleekrood driedeelig: 16. Pt. furfuracea ; — stam een paar voet hoog, bladen een paar spannen lang; scheede 3—4 duim; steel naauwelijks 1 duim, | met de as bruin geschubd, slippen 3—4 of minder aan weêrszijden, lijn-lancet-zeisvormig puntig, bovenste aan den geknotten top ge- tand, kolf driedeelig: 17. Pt. inaequalis ; — stam 3—7 voet; bladen 2 voet, kort gesteeld, met ongelijke slippen, as ligtelijk fijngeschubd, slippen 12—13 aan weêrszijden, lijn-lancetvormig puntig, vooral naar boven zeisvormig, 9—11 duim lang, drienervig, kolf zeer kort gesteeld, 2—8-deelig: 18. Pt. Junghuhniù; — stam 3—4 voet; scheede aan den voet fijn behaard, verder met den 3 duim lan- gen steel roestkleurig geschubd; slippen aan weêrszijden 22—25, smal lijn-lancetvormig puntig, onderste paar breeder, bovenste het breedst: 19. Pt. sabicifolia; — stam 3—4 voet met weinig bladen, scheeden 3—4 duim, met kleine bruine schubjes; steel 1 — 14 duim; bladvlakte 10— 14 duim, uit eenen eeen voet naar boven verbreed, Z-spletig: 20. Pt. disticha.
C. Bloemen polygamisch-eenhuizig, vrouwelijke met. 2 manne- lijke of tweeslachtige ep zijde. Kiemwnrt effen. — Bladslippen meestal wigvormig, uitgevreten, eenigzins zoo als bij Caryota; — stam 20—30 voet; bladen 5—6 voet, steel 1} voet, met de as bruin korstig-geschubd, slippen 7—10 aan weêrszijden afwisselend, onge- lijkzijdig wigvormig-langwerpig, spits of stomp, aan den top uitge- vreten-getand, tweespletig, van onderen op de nerven bruin ge- schubd, kolf 10—12 duim, vuilbruin viltig, later onbehaard: 21. Pt. Rumphiü ; — stam laag, 5—6 voet; bladen 5 voet, steel en as
een weinig behaard, slippen wigvormig, aan den top schuins getan 2 ne
PALMAE. 20 PTYCHOSPERMA.
topslip breed waaijervormig: 22. Pl, sazatilis; — stam 12—15 voet; bladen 8 voet, steel 2 voet, slippen 7—ll aan weêrszijden, smal wig-lancetvormig: 23. Pt. angustifolia; — slippen 6—7 aan weêrszijde, halfruitvormig, aan den top bogtig, getand, puntig : 24. PL. appendiculata ; — stam 16—20 voet, slippen zeisvormig, de breede schuins getand gespleten, de smalle puntig, topslip geknot, allen ge- plooid: 25. Pf. punicea: — twijfelachtig: 26 en 27 Pf. vestiaria en Pt. communis.
$ 1. Seaforthia R. Br. seu spiranthae. Spathae utplurimum 2. Flores spiraliter dispositi; albumen ruminatum. Plychosperma _Labill. Pinanga Bl, partim. :
1.Ptychosperma latisecta mig. Caudex mediocris? frondium pinna- tisectarum. rhachis nigro-fusco-lepidotula, segmenta falcato-lanceolata acuminatissima interdum bifida, terminale latissimum apice truncato inciso-dentatum ; spadices longe pedunculati erecto-patentes trifidi; drupae (immaturae) elongato-ellipsoideae acutiusculae laeves. Pinanga latisecta Blume Rumph. 1. p. 79. tab. 108, fig. 1. — Seaforthia lati- secta Mart. Palm. p. 312. — Frondis segmenta duo suprema folium efficiunt 14 poll. longum et latum, basi cuneatum, apice in laminas duas dimidium pedis latas fissum. Segmenta lateralia 14 pedes longa et longiora, 25—83 poll. lata. Spadix ultra 8 poll. longus, sursum ad dimidiam usque altitudinem in paucos ramos simplices divaricatos eylindraceos nonnihil angulatos undique scrobieulatos divisus. Flo- res masc. ad fl. fem. collaterales, in supp. spec. corrupti (eL.).
Sumatra, in de boschachtige bergstreken. HasskarL vermeldt haar onder de Javasche planten, waarbij welligt eene aanverwante bedoeld is. De jonge bladen worden als geneesmiddel aangewend, de vruchten en zaden gestampt, tegen schurft, enz. Bimbing jav.
2. Ptychosperma ? calapparia mio. Caudex usque 40-pedalis, fron- dium obscure viridium segmenta concinna linearia acuminatà bipar- tita aut bidentata plurinervia, subtus cum rhachi lepidota, spadix bispathatus duplicato-ramosus, ramis basi incrassatis ; florum mascu- lorum. petala oblongo-lanceolata obtusiuscula, drupae ovi gallinacei formâ et magnitudine, putamen tenue crustaceum durum. Sea forthia calapparia Mart. l.c. p. 313. — Pinanga calapparia (Calappa pt-
PALMAE. 21 PTYCHOSPERMA.
nang) Rumph. Herb. Amb. 1. p. 28. Valent. Amb. IL. p. 185. — Areca calapparia Blum. Rumph. IL. p. 68 in adnot. tab. 100, fig. 2. Areca cocoides Griffith Calc. Journ. Nat. Hist. V. p. 454. Habitus Coci nuciferae, laminae autem circumscriptione quasì truncatae. Flor. masc. polyandri absque rudimento pistilli; fem. absque rudi- mento staminum. Stigmata 3 recurva; ovarium uniloculare. Maturus - fructus, teste RUMPHIO, plane ruber. — Proprium genus zemen videtur.
Celebes, bij Macasser. Amboina, en andere Moluksche eilanden. Malakka (aangeplant volgens erirriru.). — In Gele- bes meer tot geneeskundig dan tot huisselijk gebruik. — Pinang Kalappa mal. — Hora Nivel amb.
3. Ptychosperma gracilis Lap. Caudex 60-pedalis ; segmenta li- nearia aut lineari-lanceolata, apice oblique truncata, leviter bifida (lacinia suprema angusta longior) et eroso-denticulata, subtus in nervo medio tenuissime griseo-lepidota; florum masc. petala angusto-oblonga acutiuscula; stamina 20— 30; drupae ovales, nucleus profunde 5- sulcatus. Pt. gracilis Labill. in Mém. de la Classe des Sc. math. et phys. IX. p. 251 cum icone. — Seaforthia ptychosperma Mart. l.c. p. 182, tab. 128, 129. Frondes 5—8-pedales. Spadices bipe- dales. Dupae rubrae, carne parcâ, fibrosâ.
Nieuw-lerland.,
4. Ptychosperma Seaforthia xra. Caudex 30-pedalis, segmenta an-
__gusto-lanceolata, apice oblique truncata, breviter bifida (lacinia suprema
longior) et eroso-dentata, subtus in nervo medio squamulis magnis
paleolata, fl. masc. petala oblonga obtusa, stamina 24; drupae ovales;
nucleus leviter sulcatus, drupae testaceo-subfuscescentes. Seaforthia ele-
gans R‚ Br. Prodr. p. 261. Mart. l. ce. p. 181, tab. 105, 106, 109. Nieuw- Holland, oostkust van het tropisch gedeelte.
$ 2. Orthostichanthae Mart. l. c. p. 313. Spatha plerisque probabi- liter 1. Flores in spadice (saepe refracto) rectiserialiter dispositi, aut per verticillos aut per spiras pauci-gyrosas. Flor. masc. sepala basi connata, margine vix imbricata; rudimentum pistilli breve vel nullum. Albumen ruminatum. Pinangae Blume |. e. plures. Anaclasmi (Sectio- nis Arecae IT) plures Griff. l. c.
5. Ptychosperma Kuhlii mio. Caudex mediocris vel subelatus, frondes pinnatisectae; rhachis sublepidota, laminae ultra 4 pedes longae segmenta utrinque 10—13, falcato-lanceolata acuminatissimas
PALMAE. 23 PTYCHOSPERMA.
superiora apiee trancato-fissa, basi subaequali cuneata, spadices nu- tantes ramis crebris fastigiatis rectis; drupae ellipsoideae obtusiusculae laeves semipollicares atropurpurascentes. Sea forthia Kuhl Mart. l.c. p. 185, tab. 158, fig. VL. tab. Z. V. fig. IV. V. — Pinanga Kuhlùù Blume l.c. p. S2 tab. 111 et var. fructibus obtusioribus fig. 1l— 13. Mig. in PL Junghuhn.p. 157. — Palma 16—25—80-pedalis; eaudex 2 poll. crassus annulatus, laevis, ad internodia juniora rubes- cens. Petioli absque vagina baseos cylindracca elongata fere bipeda- les. Segmenta media circiter bipedalia, versus basin et magis adhuc versus apicem frondis decrescentia. Spadices fasciculum exhibent spicarum crebrarum 8—-10 poll. longarum. Flores fem. (masc. eos geminatim concomitantes in spec. supp. jam ceciderant) scrobiculis latis profundis immersi, distichi, ovoidei, Calycis foliola lato-orbi- cularia, obsolete mucronulata, magnitudine parun inzequalia, margi- nibus extenuatis eroso-ciliolata. Petala subconsimilia sed angustiora. Drupae teste cel. suNaH. in sched. coccineae.
West-Java, in de lagere bosschen der bergstreken, bijv. op den Merapi van 3—4000' met eiken en Anggring; Binbing of Ren- doe jav, of Pinan Oetan of Anjavar (volgens suneu.). Met andere kleinere soorten van dit geslacht over het geheele eiland alge- meen aangetroffen, onderscheidt zij zich door de vermiljoenroode kleur van hare lange vruchttrossen. Zij behoort in de 2de planten- zone tot de meest karakteristieke vormen van het PN der wouden, tot op 5000 (sunen.).
6. Ptychosperma sylvestris mio. Caudex gracilis circiter 30- pedalis, eicatrieibus prominule annulatus, frondium magnarum pin- natisectarum rhachis furfuracca, laminae oblongo-ellipticae segmenta utrinque crebra, lineari-lanceolata falcato-acuminatissima, superiora rectiora et apice pracmorsa, 8— 4-nervia, subtus in nervis rariter pa- leacea, spadices erecto-patentes, ultrapedales, rhachi compressâ pe- dunculum superante, ramís 7—9 distichis fastigiatis subflexuosis; calycum masculorum segmenta lineari-subulata quam petala ovata acutiuscula longiora ; drupae olivaeformes obtuse umbonatae, fere pol- licares,olivaceo-purpureae (coccineae ex JUNGH.). Seaforthia sylwestris Mart. cp. 185. — Pinanga (sylvestris) javana Blume l.c. p. 85, tab. ST et 110, fig. 2. Mig. PL. Jungh. 1. p. 156, — Palma. speciosa,
PALMAE- 25 PTYCHOSPERMA.
caudice aliquot pollicum crassitiei, modo recto, modo subinclinato… Frondes patentissimae. Rhaches spicarum inferiorum circiter 10-pol- licares. Calycis feminei foliola rotundato-ovata aeque ac petala 3 mi-. nora aestivatione convoluta. sk
Java, in de bergstreken van Bantam, in de Preanger-regent- schappen, door de Berg-Javanen somtijds bij het Siri-kaauwen in plaats der echte Areca gebruikt, Poön hanjawar genoemd; volgens JUNGHUEN Pinang Pandjawar.
7. Ptychosperma Dicksoni mia. Caudex mediocris 1ö—l8-peda- lis, gracilis; frondes-sub 4-pedales ; segmenta lineari-lanceolata plicata truncata praemorsa, summa confluentia; spadix refractus, simpliciter ramosus; flores distichi; masculorum calyces subulati quam petala ovato-acuminata paullo breviores, stamina 30; femineorum stamina abortiva 6, apice penicillata; drupae pollicares ovoideae acutiusculae. Areca Dicksoni Roxb. Fl. Ind. UI. p. 616. — Seaforthia Dieksoni Mart. 1, c.p. 184, Albumen fusco-roseo-ruminatum.
In de bosschen van Malabar.
8, Ptychosperma malaiana mia. Caudex tenuis, frondes.……, spadices spithamei; rami terni vel quaterni flexuosi; flores feminei- alternatim distichi, stylus brevis, stigma magnum capitatum, drupae…. Seafor-
racteribus essentialibus discriminata. Poeloe-Pinang, Malakka. — Pinang boereng of Koer- doe mal.
9. Ptychosperma cochinchinensis mra. Caudex mediocris, 10-pe- dalis, 14 poll. crassus, segmentafrondium ter plicata, apice modo acuta _modo praemorsa, spadix ramosus, sepala mascula subulata inaequalia quam petala breviora, stamina 24, fructus oblongo-acutiusculi subpol- licares. Areca sylvestris Lour. 1. c. p. 696. — Pinanga cochinchinensis BL Le. p. 85 nomen. — Seaf. cochinchinensis Mart.l. c.p. 313.
Cochinchina. nn
10. Ptychosperma noxa mio. Caudex mediocris circiter 20-pe- dalis, cicatricibus annularibus praesertim superne distinctis, frondes longe petiolatae, circumscriptione ovatae, decrescenti-pinnatisectae, segmenta utrinque 5—9, falcato-lanceolata acuminatissina, summa apice inciso-dentata basique inaequali cuneata, infima subopposita, caetera subalterna, 1} pedes longa vel longiora, 2-fere 3-poll. lata, S-—d-nervia, spadicum arrectorum pedalium rami 7—8 distichi recti, 8 —10-pollicares, calyeis feminei phylla lato-ovata acuta, co-
PALMAE- PE 3 PTYCHOSPERM A,
riacea, marginibus extenuatis lanuginoso-ciliata, corolla tripetala ca- lyce paullo brevior, drupae ellipsoideae acutiusculae lacves (nondum plane maturae semipollicares, ex olivaceo-virides). Pinanga noxa Blume bc. p. S1, tab. 110. A—E. Teste cl. BrUME haud multum differt aà Pt. costata vegetatione robustiore, spadicibus arrectis in ramos elongatiores divisis, cact.
Java, in de bosschen der bergstreken van de Preanger-regent- schappen, in Krawang ; bij de Berg-Javanen D oehoe.
11. Pfychosperma coronata mio. Caudex mediocris, frondium pinmatisectarum rhachis glabra, segmenta utrinque erebra, elongato- limearia acuminata, superiora apice truncato inciso-dentata, spadi- ces primo arrecti, demum nutantes, ramis crebris rectiusculis, flori- feris distichis, fructiferis coarctato-fasciculatis, calyeum masculorum brevissimorum laciniae breves triangulares ovatae acutae inaequales, stamina fere 12, drupae ellipsoideae stigmate discoideo coronatac, rubicundae. Seaforthia coronata Mart. l.c. p. 313. Seaforthia mon- tana Mart. l.c. p. 185. — Areca coronata Kuhl mss. (Blume), Mart. Le. p. 179, tab. Z, XVII. fig. XII. — Pinanga coronata Blum. Lc. p. 83, tab. 112— 113. — Seaforthia Reinwardtiana Mart. c. p. 183, tab. 158, fig. 2 (exc. fig. 6) teste Blume in Rumph. Lc. 1. p. 119. Magnitudine Pt. Kuhlii eamque aspectu aemulans. Frondes circumscriptione ovatae; segmenta formâ Pt. caesiam referentia, sed magis coriacea, supra obscure viridia, subtus sordide virescentia. Spa- dices infra frondes alterni, solitarii, eirciter pedales, supra basin ad pedunculum brevem subcompressum bispathati, in spicas 15 pluresve elongato-lineares distichas divisi, ex eburneo lutescentes. Spatha utra- que completa conduplicata oblongo-lanceolata, obtusa seu retusa, an- ceps, coriacea, extus pallide virescens et tenere lepidoto-fusce punc- ticulata. — A Pt. Kuhlii praesertim stigmate persistente distinguitur. Cum praecedente ultro accuratius comparanda !
Java, Megamendong, aan de grenzen der provincie Buitenzorg,
in de Preanger regentschappen in de bosschen. Sinagaar jav. De vruchten volgens HASSKARL eetbaar.
12. Ptychosperma? caesia mio. Rhachis triquetra, segmenta in- feriora (4 poll. distantia) alterna, fere 23 pedes longa, 12 poll. lata,
EOC TS,
PALMAE. 24 PTYCHOSPERMA.
linearia acuminata, nervis primariis crassis ternis, superiora 2 poll. distantia, subopposita, longitudine valde decrescentia, nervis 3—4, et terminale utrinque nervis 6—-9 longitrorsis, apice truncato in to- tidem lacinias lineares obtusas bidentatas fissa, coriacea, valde plicata, subtus caesia et longitudinaliter striata. Seaforthia caesia Mart. Lc. — Pinanga caesia Blume l.c. p. 84.
Celebes.
13. Ptychosperma costata mio. Caudex 10—15-pedalis, fron- dium longe petiolatarum pinnatisectarum rhachis glabriuscula, la- minae 3—4 pedes longae segmenta utrinque circiter 6, falcato-lan- ceolata acuminatissima, summa apice inciso-dentata basique subaequali cuneata; spadices nutantes, ramis 5— 7 nis fastigiatis retroflexis, dru- pae ellipsoideo-acutiusculae 6—9 costatae semipollicares, olivaceo- luteolae, tandem rubentes. Seaforthia costata Mart. l. e.— Pinanga -_costala Blume l.c. p. 8D, tab. 109. Variat fructibus obtusis. Affinis Pt. malaianae, cujus tamen fructus majores vel costati. — Caudex viridis, eicatricibus annularibus, intervallis bipollicaribus. Frondes obscure virides; petiolus supra vaginam cylindricam virescentem pennam olorinam crassus, subteres, sursum subtrigonus; segmenta subopposita, inferiora 4—5 poll. distantia, 14 pedes et ultra longa, superiora magis approximata, praeter 2 ein falcato-acumina- tissima atque integerrima, membranacea, nervis primariis 83—5, in summis 5—7 acutatis. Spadices solitarii, altitudine 5—-6 pedum ex axillis denudatis exorti, 8—10 poll. longi, penduli, ex eburneo pal- lide virentes et lutescentes, rhachi peduneulo compresso continu et hune longitudine aequante, in ramos fere 7 alternos basi squamâ semilunari suffultos, drupis distichis obsessos, divisâ. Spathae, una completa, altera incompleta, jam delapsae. F1. fem. globosi.
West-Java, in de lager gelegen bosschen der” bergstreken ; Nenge of Bimbing.
14. Ptychosperma minor mio. Caudex humilis 7 inn frondium, vaginae lepidoto-punctatae insidentium, cum petiolo fere pedali 35—4j-pedalium rhachis glabriuscula, segmenta deerescen- tia utrinque 9 —11, lineari-lanceolata acuminatissima, 14—9 poll. longa, 3—14 poll. lata, summa apice truncato dentata, latiora, spadix
PALMAE. 26 PTYCHOSPERMA.
pêndulus bi-tri-fidus, drupae elongato-ellipsoideae obtustusculae lae- ves. Pinanga minor Blume l.c. 11. p. 86. — Seaforthia minor Mart. Le. p. 313. Caudex pollicem crassus. Frondium laminae circumscrip- tione oblongac, coriaceae, glabrae. Spadices infra frondes dependentes, solitarii, 10 poll, longi, in ramos simplices plerumgque tres raro binos fastigiatos satis crassos rigidos divisi. Flores ut in praeced. speciebus dispositi. Fl. fem. tantum examinati, alveolis insidentes, satis densi. Calycis foliola 3 lato-orbicularia, obsolete mucronata, concava, car- nosa, margine extenuato ciliolata, petalis similibus majora. Ovarium, ovoideum, stigmatibus 3 crassis parvis. Drupae nondum maturae. Celebes, in de bosschen van de provincie Gorontalo.
15. Ptychosperma patula mio. Caudex humilis 6—7-pedalis, frondium vagina 3}-pollicaris superne, petiolus rhachisque ante ex- plicationem furfure griseo demum evanescente, obsessa, laminae 1-— 1} pedes longae circumscriptione ovalis inaequaliter pinnatisectae segmenta utrinque 4—7 subalterna, patula falcato-lanceolata acumi- natissima (quorum media 7—10 poll. longa, 11—2 poll. lata), sum- ma apice truncato dentata basique aequali et inaequali-attenuata, spadices solitarii arrecti vel penduli bi-trifidi, drupae ellipsoideae, acutae, obsolete striatae semipollicares. Pinanga patula Blum. l.c. IL p. 37, tab. 115. — Seaforthia patula Mart. l.c. Palma parvula vix septempedalis. Caudex fere digitum crassus, cicatricibus vix 1 poll. distantibus, epidermide ochraceo-fuscâ. Frondes plurimae subtermi- nales, spirales. Spadices ad caudicis partem superiorem ex axillis frondium enati, solitarii, fructiferi penduli, 4—6 poll. longi, in 2— 3 ramos tortuosos divisi. Spatha completa simplex (altera in medio pedunculo tantum rudimentaria) oblonga, acuta, anceps, supra basin pedunculi inserta, membranacea, glabra. Flores masc. femineis sin- gulis antie Seminatim appositi, is Pt. furfuraceae simillimi. Femi- nei distichi subglobosi: sepala suborbicularia, vix lineam longa, et fere 1} lata, concava, suberenulato-erosa ; petala tis satis conformia et paullo minora; staminum rudimenta nulla. Drupae nondum maturae.
Sumatra, in de bergstreken der binnenlanden.
16. Ptychosperma furfaracea io. Cadex humilis 3—4-pedalis
frondes absque vagina 4 —6-pollicari furfuracea cam petiolo tripol-
PALMAE, 21 PTYCHOSPERMA.
licari 15-pedes longae; rhachis-dense furfuracea; laminae ovatae in- erescenti-pinnatisectae segmenta utrinque circiter 6, erecto-patentia, lincari-lanceolata acuminatissima apice extrorsum subbidentata, supe- riora 8—10 poll. longa opposita, inferiora unum pluresve pollices, deerescentia, oblique opposita, 5—1 poll. lata, basi et in nervis subtus subfurfuracea, terminale 2 poll. latum, basi cuneatum, apice dentato- truncatum, spadix ex albo pallide rubens trifidus, flores masculi po- lyandri, drupae ellipsoideae acutiusculae, pollice dimidio sublongio- res. Seaf. furf. Mart. l.c. — Pinanga furfuracea Blume l.c. HL p. 88. Caudex crassitie digiti minoris. Frondes paucae. Spadix 4 —— 5 poll. longus solitarius, pedunculo semipollicari, 2 spathis instructo ; exterior oblonga, compressa, ventre longitrorse fisso planiuscula, dorso convexa, margine binis cristis, apice in acumen obtusiusculum angustatis, versus basin multo magis dilatatis et rigidis, hic altero margine saepe inflexis subanceps, membranacca, exalbida vel pallide virens; — interior rudimentaria seu margo membranaceus cum acu- mine triangulari. Spadicis rami 4—4} poll. longi. — Praecedenti valdopere affinis, frondis segmentis minus patulis, basi non adeo constrietis nee falcatis differt. — Pt. gans ae rn etiam proxima. Celebes, in de vochtige bosschen i in het westelijk gerledilfe van het eiland.
17. Ptychosperma inaequalis mio. Caudex paucipedalis, frondes 2— 3 spithamas longae, vagina 3—4 poll, petiolus vix pollicaris cum rhachi fusco-furfuraceus, laminae ellipticae inerescenti-pinnatisectae segmenta utrinque 3—4 vel pauciora, ereeto-patentia lineari-lancco- lata falcata acuminatissima, infima 2 subopposita, reliqua alterna, 313 poll. lata, inferiora 5, superiora 7—8 poll. longa, summa apice truncato-dentata, basi inaequali cuneata, spadix trifidus, drupae ellipsoideae obtusae laeves, ; poll. longae. Seaf. inaequalis Mart. Lc. p. 313. — Pinanga inaequalis Bl. Rumph. U. p. 91. Caudex pennam olorinam crassus, annulatus. Frondes paucae. Vagina petio- laris crassa, striata, ore appendiculata. Spadix Pt. furfuraceae simil- limus, ramis fastigiatis, a basi ad apicem drupis distichis obsitis. Drupae in sicca sordide coccineae, in vertice disco abbrevjato mam-
PALMAE. 38 PTYCHOSPERMA:
maeformi obtuso, in eentro rudimentum stigmatis ferente, obtectae. — Forsan Pt. furfuraceae tantum varietas. Celebes, met de voorgaande door ziepeLtus ontdekt.
18. Ptychosperma Junghuhnii mio. Caudex humilis 5—7-peda- lis, frondes bipedales breviter petiolatae inaequaliter pinnatisectae, rhachis tenuiter furfuracea glabrescens, segmenta utrinque 12—13, erecto-patula lineari-lanceolata acuminatissimna praesertim versus api- cem falcata, subopposita vel opposita, infima minora, 9—L1 poll. longa, 1—1} poll. lata, membranacea, trinervia, superiora in 2 ma- jora 2 poll. lata conflaentia, spadices brevissime pedunculati ex axil- lis defoliatis a corona frondosa remotius exorti, divaricate bi- vel trifidi, rami 2—3 poll. longi. — Pinanga Junghuhnüù Mig. in PL. Jungh. 1. p. 157. Caudex gracilis tenuis. Petioli circiter tripollica- res. — Fl. masc. femineis utrinque appositi ; feminei scrobiculis in- nixi. Sepala lato-rotundata, coriacea, erosula; petala conformia quid- quam breviora. Ovarium ovoideum. Staminum nulla rudimenta.
Sumatra, in het gebergte van Loeboe Radja, 3—4000'.
19. Ptychosperma salicifolia manr. Caudex humilis 3 —4-pedalis tenuis, frondes cum petiolo vaginam basi subpuberam, sursum furfu- ; raceam aequante tripollicari dorso rubiginoso-squamuloso duas spi- thamas longae vel longiores, in rhachi furfuraceae, pinnatisectae : segmenta utrinque plus quam 20 (22—25) patentia angusto-lineari- lanceolata acuminata, marginata, inferiora 2}, media 3 poll. longa, 3 lin. lata, sursum decrescentia, subfalcata, tenuiter coriacea, utrin- que glabriuscula, par infimum fere duplo latius, terminale latissi- mum. Seaf. salicifolia Mart. l.c. — Pinanga salicifolia Blume l.c. II. p. 92.
Borneo, langs de rivier Karang intang.
20. Ptychosperma disticha uro. Candex humilis 3—4-pedalis, frondes paucae, vagina 3—4 poll. longa arcta squamulis fuscis punc- tata, ore scarioso oblique truncata, petiolus 14—1! poll, lamina 10—l4-pollicaris e basi cuneata saepe subinaequali sursum ad 6 poll. vel amplius latitudinem dilatata, ultra medium bifida, segmentis
PALMAE. 29 PTYCHOSPERMA.
apice praemorsis, spadix arrectus simplex (vel? bi-trifidus) glaber, ex axillis vaginae petiolaris enatus et junior e inclusus, 21—34-pol- licaris. Seaforthia disticha Mart. l. c.p. 184. tab. Z. XVIL. fig. VI. Areca disticha Roxb. Flor. Ind. TI. p. 620. — Pinanga bifida Blume Ll. c. IL. p. 92, tab. 113, fig. 2. Species valde distincta.
Poeloe-Pinang, Sumatra in de provincie Palembang, Ma- lak ka.
$ 3. Drymophloeus Zipp. (genus). Flores polygamo-monoici, in scro- bieulís inserti, feminei duobus masculis vel hermaphroditis ad latus stipati. Albumen aequabile, — Palmae imprimis in Moluccis nec non in Nova Guinea indigenae, androeceo polyandro, antheris subversatili- bus nec non stigmatibus fl. fem. magis distinctis, frondium segmentis magis cuneatis, ct praemorsis magis Caryotinis distinctae, a Ptycho- sperma (quae ipsa adhue sub ineude revocanda)nondum separari posse videntur. Drymophloeus Zippel. mss. in Alg. Kunst- en Letterbode 1829. p. 294, (haud Hassk.) — Iriartea ej. in Bijdr. Nat. Wet. V. p. 118.
21. Ptychosperma Rumphii sr. Caudex subelatus, 20—30-peda- lis, frondes 5—-6-pedales vel longiores increscenti-pinnatisectae, pe- tiolus supra basin vaginantem conicam sesquipedalem nudus 14 ped., eum rhachi fusco-leprosus, segmenta utrinque 7—10 alterna, patula, insertione callosa, inferiora spithamam usque pedem, superiora ses- quipedem et ultra longa, 4 — 5-poll. lata, inaequilateraliter cuneato- oblonga vel elongato-trapezoidea, reduplicata, apice subacuto vel vulgo obtuso leviterque bifido eroso-dentata, nervis usque tertiariis distinctis, supra glabra, subtus in nervis subfusco-furfurascentia, ter- minale maximum, flabellatum, spadicis 10 — 1 2-pollicaris fuligineo- tomentosi sensim glabrescentis rami 7 —9 omnes simplices, pedun- culo 4—6 pollicari, spathis 3 inaequalibus viridulis extus furfuraceis, drupae pollice longiores, elongato-ellipsoideae umbonatae rubrac. Ptychosperma (Drymophloeus) Rumphii Blume l.c. U. p. 119. — Areca elaeocarpa Reinw. mss. — Harina Rumphiana Mart.l. e.p. 189— Seaforthia (Drymophloeus) olivaeformis Mart. l. c.p. 314 — lriartea ? leprosa Zippel. Bijdr. nat. Wet. V. p. 178. — Areca oli- vaeformis Giseke Prael. in Ord. Nat. p. 79. — Saguaster minor, Nibum Kitspil Rumph. Herb. Amb. 1. p. 67, tab. 15. —
Celebes, Amboina, Ternate, Bali, en verdere Moluksche eilanden, in rotsachtige, eenigzins boschrijke oorden langs de kus- ten. — Paloen of Paroen maun amb.; Pedy in Bali, Doka
PALMAE. 30 PTYCHOSPERMA.
op Ternate. — Het hout, eerst bruin, later zwart, is week en weinig duurzaam; de geheele stammen worden op Amboina tot palen van de huizen gebezigd. De pitten, bitter van smaak, worden slechts in tijden van groote schaarschte in plaats der Areca-noten gebruikt.
22. Ptychosperma saxatilis pi. Caudex humilis, vix 5—6-pe- dalis, frondium absque basi vaginante 5-pedalium petiolus et rhachis galli pellis instar nonmihil hirsuti, segmenta cuneiformia apice obli- quo praemorso-dentata, terminale flabelliforme maximum; spadicis rami omnes simplices; drupae ellipsoideae mueronatae. Pfychosperma saxatilis Blume l. c.p. 121. — Seaforthia (Drymophloeus) saxatilis Mart. l.c. p. 186 et 313. — Seaforthia sazatilis Blum. in litt. — Areca saxatilis Burm. Flor. Ind. p. 42. — Ar. oryzaeformis var. 2 GisekePraelect.Ord.Nat.p.76— Pinanga sylvestris saxatilis Rumph. Herb. Amb. 1. p. 42, fab. 7. — Stirps post RUMPHIUM nondum exa- minata; praecedenti valde affinis, staturâ humikiore, formÂâ segmento- rum frondis magis cuneatâ caet. ex cl. BLUME satis distincta.
Amboina.
23. Ptychosperma angustifolia pr. Caudex mediocris 12—15- pedalis, frondium oeto-pedalium vel longiorum vagina cylindrica sesqui- usque bipedalis, petiolus bipedalis, segmenta utrinque 7— 11 — raro plura, alterna sesqui- usque bipedalia, 14 poll. lata, superiora deereseentia demum spithamea, anguste ne apice obli-_ que truncato nune breviter bifido eroso-dentata, superne subulato- acuminata, summa truncata obtusa, duo vel tria terminalia nunc con- fluentia, spadieum sesquipedalium vel longiorum pedunculi spathis aliquot distantibus instructi, rami basi squamâ lineari suffulti, infe- riores furcati, drupae ovoideae cuspidatae rubicundae. Ptychosperma angustifolia Blume Rumph.1L. p. 122, tab. 156. — Seaforthia vel — Drymophtoeus angustifolia Mart. L. c.p. 314.
Nieuw-Guinea, in de kuststreken, door ZIPPELIUS ontdekt.
24. Ptychosperma appendiculata BL. Caudex 2 man crassus, frondium segmenta dimidiato-rhombea, apice sinuoso eroso-dentata superne cuspidata, terminale brevins flabelliforme, spadicis rami sim- plices, drupae turbinatae mueronatae. Seaforthiav. Dr.? jaculatoria
PALMAE. 1 PTYCHOSPERMA.
Mart. Lc. p. 186 et p. 314. — Saguastri species trunco via 2 digitos caet. Rumph. Herb. Amb. I.p. 68. — Areca olivaef. B gracilis Giseke Prael, Ord. nat. p. 80. — Ar. vaginata ej. l.c. — Iriartea ? mono- gyna Zipp. Bydr. Nat. Wet. v. p. 178. — Ptych. appendiculata Bl. Rumph. 11 p. 122 tab. 84 et 119.
Molukken, Gelolo; Nieuw-Guinea.
25. Ptychosperma punicea mio. Glabra, caudex mediocris graci- lis, 16—20-pedalis, annulatus, vaginae frondium ultro-bipedales cy- lindricae, petiolus vaginis paullo brevior, laminae segmenta concinne patentia, ensiformia, latiora oblique dentato-fissa, minora acuminatis- sima, media ultra 3 pedes longa, 3—4 poll. lata, terminalia trun- cata et apice incìso eroso-dentata, omnia plicata, nervosa, sordide viridia; spadix erecto-patens circiter bipedalis, duplicato-ramosus, longtuseule pedunculatus, flores masc. crebri in parte sup. ramulo- rum seriati, feminei in parte inferiore subsolitarii, drupae ovoideo- ellipsoideae obtuse mueronatae, glandium magnitudine, puniceae, me- socarpio tandem exsucco fibroso. Seaf. vel Drymophloeus Rum-
phiana Mart. l.c. p. 186 et 314. — Areca punicea Bl, în Rumph. IL. p. 72. — Areca punicea et A. sanguinea Zippel. mss. — Pinanga sylvestris glandiformis secunda Rumph. Herb. Amb. 1. p. 39. — Ar. glandiformis 2. Houtt. nat. Hist. IT. 1. p. 399. Gische Prael. p. 17. Sarassuae Cam. deseript. Luz. in Ray. Hist. pl. App. UI. p. 46. — Conf. Fcon. in Bl. Rumph. IL tab. 121 in tab. physiogn.
Molukken: gemeen op Amboina; — Philippijnsche eil.
Niboen mera of Keker amb.
26. Ptychosperma vestiaria mia. Scaforthia Mart. 1. c. p. 313. — dreca vestiaria Giseke Ord. nat. p. 11. Pinanga Saleyi Rumph. Herb. Amb. I. p. +1. — Palma Salay ? Camelli in Ray. Hist. Th. IT. App. p. 45. Caudex nec altus nec crassus, remote annulatus; rhaches digitum cras- sae, glabrae, segmenta pauca, ampla, acuminata, 15—16 digitos longa, 4—5 lata, costis 7, Spadix parvus, dense ramosus.
Op deeilanden Boero, Kajeli en Bela. — Saleyt der inlanders.
21. Ptychosperma? communis re. Caudex biorgyalis tenuis, fron- des sesquiulnares, fructus magnitudine avellanae ovoidi, subulato-atte- nuati, rubrì. Seaforthia? communis Mart. l. ce. — Habitus Pt. Rum- phianae. Of. Bl. l. c. MH. p. 73 in adn. Valde dubia. _ Nieuw-Guinea, zuidoost-kust,
PALMAE. 32 WALLICHIA.
V. WALLICHIA roxs. Flores monoici, in eodem spadice sim- citer ramoso, spathis compluribus incompletis persistentibus cincto, sessiles, masculi gemini femineos singulos stipantes vel superne solitarii. Masc. Calyx brevi-triphyllus, phyllis imbricatis sub- orbieularibus, dorso gibbis. Corolla tripetala, aestivatione valvata rigida. Stamina plura vel 6, filamenta brevissima, antherae lineares, dorso prope basin bifidam insertae. Pistilli rudimentum nul- lum. Fem. Calyx maris. Corolla urceolata, trifida, aestivatione valvata. Staminum rudimenta 3. O varium 2-rarius 3-locu- lare, ovulis e basi loculorum adscendentibus. Stig mata loculo- rum numero, acuta, sessilia. Drupa exsucca, 2- raro 3- vel abortu I-sperma. Albumen aequabile cartilagineum. Em bryon laterale, conicum. — Palmae humiles nunc subacaules ; frondes paucae pinnati- sectae, segmentis cuneatis, apice sinuato-excisis, sublobatis, eroso- denticulatis; spadices intrafoliacei. Oramia Blume Rumph. 1 in tab. non in testu, haud Zippel. et Blum. le. p. 115. — Harina Hamill. Mart. Endl. — Wrightea Roxb. Fl. Ind. TI. p. 621.
Soorten:
a. Meeldraden meer dan 6; — stengelvormend; bladen 5—8 voet (waarvan de steel 1}—4 voet) op bruin-geschubde scheeden ; slippen 9— 17 aan weêrszijden, wigvormig, bogtig uitgerand, 11! voet lang, van onderen zeegroen: 1. W. porphyrocarpa ; — stengel- vormend, bladen korter dan de voorgaande, met 5—6 slippen aan weêrszijden, leerachtig: 2. W‚ Reinwardtiana; — bijkans zonder stam, slippen smaller (twijfelachtig): 3. W. Horsfieldi ; — stam 3—4 voet; bladslippen lijnvormig: 4. W. tremula ; — stam 8 voet, slip- pen wigvormig, aan den top geknot of afgerond: 5. W. caudata ;— slippen 5, omgekeerd eirond, of hoekig, onregelmatig gelobd: 6, W. nana. Se
b. Meeldraden 6; — 7. W caryotoides.
a. Flores masc. laxiuscali; stamina indefinita. .
__1. Wallichia porphyrocarpa mart. Caulescens, ndi cum petiolo 15 —4-pedali 5 — 8-pedalium e vaginis sesqui-vel bipedali- bus arctis fusco- et detergibili-furfuraceis, segmenta 9— 17, cuncata, subpanduraeformi-sinuata, diversiformia, 6 poll.— sesquipedem longa,
PALMAE. 33 WALLICHIA.
2—5 poll. lata, apiee spinulose-denticulata, subtus glaucescentia, spadices laterales congesti, floriferi 1—1{-pedales, vulgo in 3—7 ramos divisi, spathae 5—6 pedunculum vaginantes, drupae ellipsoi- deo-oblongae, vertice stigmatibus induratis instructae, porphyreae tandem aurantiacae atque excrescentes. Wallichia porphyrocarpa „Mart. l. e. p. 190, tab. 157, tab. Z. V. fig. IX. tab. X VI. fig. XX VT. Wall. Oranú Blume Rumpha IL. p. 113 et Mig. Pl. Jungh. 1. p. 157, tab. 85 ef 95 (Oraniae regalis tutulo nec non in Rumphiac tab. II praef. et Hassk. Cat. p. 62). — Orania porphyrocarpa Bl. olim. — Blumea elegans Zipp. herb. — Caryota humilis Reinw. herb. ex parte et Blume Catal. Bog. p. 62. — Drymophloeus Zippelii liner. Jungh. partim? Rhizoma hypogaeum horizontale annulatum, stolones s. ramos exserens, erectos, flores efformaturos, in caudices epi- gaeos 3—6-pedales excrescentes, post florationem morituros. Java, niet zeldzaam, welligt het meest in het westelijk gedeelte, in de bosschen op de lage berghellingen, op de Alangvelden, langs de rotsachtige boorden der rivieren; in de provincie Tjikoja. — Ki hoera of Saroi sund. Volgens uasskARL plant men dezen palm- heester, waar men rijstvelden wil aanleggen; ook bij eene ziekte van de rijst, (waarbij de toppen wit worden), wordt de palm aan de water- leidingen van de Sawah-velden geplant. De jonge takken (hoem poet) worden raauw gegeten als geneesmiddel.
2. Wallichia Reinwardtiana uio. Caulescens, frondium brevium (cum petiolo 3—2-pollicari vix 10-pollicarium) segmenta utrinque 5— 6 cuneata, supra medium sinuato-3-vel sub-5-loba, apice inae- qualiter dentata, coriacea, subtus concolora, 4—7 poll. longa 1 4-fere 3 lata, rhachique vaginisque furfuraceis nunc nigro-punctulata, spa- dices longe pedunculati laterales aggregati, ramis 4—6 fastigiatis, 4— 10 poll. longis, stigmata vulgo 2. Mig. in Pl. Jungh. 1. p. 157. Java.
3. Wallichia Horsfieldii sr. Subacaulis, frondium una maxima, segmenta lanceolata medio irregulariter praemorso-serrata;- spadices axillares (diversi sexus, spathis pluribus obvallati), flores masc. po- lyandri, fem. trigyni. Blume Rumphia IL. p. 112 ex adnot. mss. ze HORSPIELDIJ. — Valde dubia. ee E Flora van Ned. Indië. III. 5
PALMAE. 54 ARENGA.
Luid-Java, bij Patjitan, op vochtige plaatsen langs de rivie- ren. Mendo jav.
4. Wallichia tremula marr. l.c. 315. Caryota Blanco Flor. Filip. p. 144, — Blancoa Blume, novum genus putante, Rumphia II. p. 128. Caudex 3==4-pedalis. Segmenta longa, plana, firmula, linearia, spi- nuloso-dentata, apice bifida, laciniae inaequales vel panduraeformes. Fl. monoici, spicati, intra spatham. Masc. Stamina ultra 20, fructus trilocularis, |
Philippijnsche eil. — Doemajaka (tagalisch).
5. Wallichia caudata maer. Caudex 8-pedalis arundinaceus arcte annulatus, segmenta cuneiformia subplicata, apice irregulariter obli- que truncata, rotundata vel lobata et caudata, denticulato-erosa; spadiees (dioici) simplices; fl. masc. calyx 3-phyllus, stamina 15— 20, drupae subglobosae semipollicares 3-spermae. Wallichia caudata Mart. Le. p. 221. — Borassus Lour. Fl. Coch. IL. p. 619.
Coechinchina, —Cây Duoi chout genaamd, In Siam volgens FINSLAYSON.
6, Wallichia nana erier. mart. l.c. Segmenta subquina opposita oblique obovata vel trapezoida, irregulariter lobata spinuloso-dentata, subtus glauco-albida,;; spadices ferrugineo-tomentosi, stamina 14, dru- pae submonospermae albae.
Assam,
b. Flores masc. densi; calyx monophyllus; stamina 6.
1. Walliehia caryotoides roxs. Pl, Corom. ILL. p. 91, tab. 295. — Wrightia caryot. ej. Flor Ind, UI. p. 621. — Harinacaryot. Ham, — Cau- dex epigaeus nullus. Frondes 8-pedales, segmentis cuneatis praemorsis ; spadix simpliciter ramosus, ramis pendulis. Fl, ochroleuci, apice rubi- cundi. Stamina 6. Drupae fuscae- siccae. :
Chittagong. Assam.
VI. ARENGA rasiuu. Flores monoici in distinctis spadicibus, sessiles, bracteati et bracteolati: rudimentum floris ferainei bibracteo- latum inter duos masculos. Spathae nonnullae basilares. Masc. Calyeis trisepali sepala ovata imbricata, petala 3 oblonga aes- tivatione valvata. Stamina indefinita, filamenta filiformia libera, antherae lineares cuspidatae. Fem.calyx et corolla fere maris. Staminum rudimenta nulla. Ovarium 3-loeulare, ovalis solita- rijs e loculorum centro adscendentibus. Stigmata 3 conica basi eonnata. Drupa 2—3-pyrena, pyrenis trigonis. Albumen aequa- bile. Bmbryon dorsale. — Palmae indo-orientales caudice crasso irregulariter annulato vel petiolorum basìbus persistentibus fibroso-
PALMAE. 35 ARENGA.
vestito ; frondes terminales obscure virides, subtus pallidiores, eon- cinne pinnatae, pinnis reduplicatis basi auriculatis; spadices simpli- citer ramosi, penduli, flores majusculi virescentes, drupae globosae.
1. Arenga saccharifera ras. Petioli inermes; segmenta lincari- lanceolata acuminata, apice obtusiusculo integerrima aut emarginata et subdenticulata, basi subbiauriculata, auriculâ inferiore majore, subtus albida aut argentea; spadicum rami elongati fastigiati, pen- duli. Ar. saccharifera Labill. Mém. P'Inst. IV. p. 209. Mart. Palm. p. 191, tab, 108, 161, fig. 4, tab. Z. IV. fig. 11, Z. XVII fig. 1. Arbor Gomonto s. Saguwerifera Valent. Ind. lit. XVIL. p. 438. Sagueer of Gomuto-boom Val. Amb. p. 181. — Palma indica vi- naria secunda, Saguerus sive Gomutus Rumph. Herb. Amb.1. p. 57, tab. 13. — Borassus Gomutus Lour. Coch. 11. p. 759. — Gomutus saccharifer Spreng. Syst. 1. p. 622. — Saguerus Rumphiü Roxb. Fl, Ind. IL p. 626. — Elate spec. Houtt. Nat. Hist. II. p. 410, tab. LV, f. 2. — Anou Marsd. Hist. of Sumatra p. 77. — Saguerus sac- charifer Wurmb. Verh. Bat, Genootsch. 1. p. 350. Bl. Rumphia IL. p. 128, tab. 1238124, Jungh. Java: tab. phys.nKust bij Sama- rang.” Anau of Areng mal, Aren jav., Kawoeng sund.
Over den geheelen Indischen Archipel, oostelijk van den Bengaalschen golf tot in de Philippijnsche eilanden, Malakka, Coechinchina, vooral in vochtige en boschrijke valleijen; in de bergstreken der vulkanische gewesten van Java tot 1800’ soms tot 4000’. Volgens suncnuuN (f. a. p. bl. 240) ontbreekt de Areng- Palm in geen dorpsboschje op Java. Hij bloeit het geheele jaar. Het suikerhoudend vocht kan men èn uitde vrouwelijke èn uit de mannelijke bloemkolven verzamelen. De neêrhangende bloemkolf wordt met een plat hout geklopt tot vermeerdering van den toevloed der sappen; drie of vier weken later worden de takken er van afge= sneden en de wondoppervlakten met bladen, of met eene kleefstoffe overdekt. Daarna wordt aan de as der bloemkolf, die nu omstreeks op het midden afgesneden wordt, tot het opvangen van het zoete en ligtgele sap (Toeak of T. aren) een vat, meestal van een dik stuk bamboes of in de Molukken, waar het bamboes zeldzamer is, uit de breede voetstukken der bladen van den sago-palm (Koroero genoemd) bevestigd en ’s morgens en ’s avonds geledigd. Dage-
| 3%
PE ERO EER AE AEN A PAPLREREEENHARNEN of
PALMAE. 36 ARENGA. -
lijks wordt een schijfje van den wond-oppervlakte afgesneden. Het versche sap is helder, in kleur en smaak aan most gelijk, van eenen eigendommelijken reuk; spoedig wordt het troebel en begint te gis- ten, en onder bijvoeging van eenige bittere en zamentrekkende wor- tels en schorsen, wordt er de sagueer-wijn (toeak mal. lëgen jav. en sund.) uit bereid. Door voortgezette gisting verkrijgt men azijn. Ook arak wordt uit dit vocht gemaakt, en eene aanzienlijke hoeveelheid (voor inlandsch gebruik) van suiker (Goela d jawa of G. itam) uit het versche sap gekookt*). — Het sap vloeit 4—6 maanden lang uit dezelfde kolf; houdt de stroom op, dan wordt een andere kolf van denzelfden boom daartoe in gereedheid gebragt. Is al het sap uitge- put, dan bevat de stam nog 150—200 ® sago, die daaruit op de gewone wijze verzameld wordt. — Het hout van dezen belangrijken palm is vast en hard. De bastachtige stof, tusschen den stam en de bladstelen, zwart van kleur, doek of injoek genoemd, dient tot be- dekking der huizen te gelijk met Atap kirei of andere soorten van Atap, waardoor deze eene grootere duurzaamheid verkrijgen. Van de fijnste deelen wordt tonder gemaakt; de minder fijne worden ook tot het touwslaan aangewend. Ieder boom levert 4—7 @® van deze bekende zwarte vezelstof, ook Gomoetoe of Idjoh genoemd. In Menado op Celebes, waar deze palm-soort zeer gemeen is, wordt er scheepstouw van vervaardigd. Destevige stekels, Pansoeri mal.,die- _ nen tot schrijfpennen en blaaspijlen (Soempit); de wol der schee- den, Kawoel, tot kalfateren der schepen of andere doeleinden. — E De jonge knoppen (het hart, Dodol sund.) kan gegeten worden. De halfrijpe vruchten worden gebraden, de schil wegens haren onaange- namen smaak weggeworpen. De onrijpe zaden zijn aangenaam van smaak. De rijpe vruchten zijn daarentegen ontzettend scherp; op de huid en in den mond verwekken zij ontsteking; het water, waarin
zij geweekt worden, werd destijds op de Moluksche eilanden, volgens RUMPHIUS, tegen de vijanden uitgestort. 23
2. Arenga obtusifolia marr. Petioli crasso-spinosi; segmenta linea- ri-lanceolata, apice breviter bifida obtusiuscula inaequaliter acute-
*) Over dezen belangrijken tak van nijverheid op Java, vergel. suxan. Java I, bl. 405, Alleen in Bandong zag hij 1585 personen daarmede bezig, op 159 kookplaatsen, met 334 groote pannen; 20771 boomen werden beurt elings afge- tapt. De Palmwijn wordt in Sumatra veelvuldig, op Java zeldzaam gedronken.
PALMAE. 37 CARYOTA.
que dentata, versus basin attenuata, basi biauriculata, auriculâ in- feriore majore, subtus pallidiora, spadicum rami breves, nutantes. Arenga obtusifolia Mart. l. c.p. 191, tab. 147, 148 et 161, IV. — Gomutus obtusifolius Blume in litt. — Saguerus Langkab Blum. Rumphia IL. p. 131, tab. 96 et 125. — Caudex 20—30-pedes altus, cylindricus fuscus. Frondes 12—16 pedes longae, petioli fere tri- pedales, margine spinis conicis acuminatis perdutis armati. Seg- menta creberrima, oblique adnata, media 3 pedes longa, apice 5 vel 7 in semi-flabellum plicatum confluentia, Drupa ellipsoidea subtri- gona, bipollicaris, fusco-lutea, verrucoso-punctata, trilocularis.
Java, in de provincie Bantam op de helling van den Goenoeng Kendang, en meer oostwaarts op het eiland, veel op de zuidkust; volgens ZOLLINGER vooral in nabij de kust gelegen wouden in Zuid- Oost-Java, volgens JUNGHUHN meest op den afstand van de kust, waar de kustwouden in de lommerrijke oorspronkelijke bosschen over- gaan. Sumatra, in de binnenlanden van Padang en Benkoelen. — Ook van dezen palm wordt op Java een nuttig gebruik gemaakt, De vezelige bast tusschen den stam en de stelen (lidi, injoek, toek) dient tot bezems, huisbedekking; het hout tot weversgereedschappen en is zwaar en zwart van kleur ; ook tot fraaije lansen enz. De jon- ge bladen worden gegeten. Het vocht uit de bloemstelen is nog zoe- ter dan van den Areng.
2. Arenga Westerhoutii crier. Mart. l.c. p. 192. Malakka en de naburige eilanden. Anau Koetari en lang- kab der inlanders.
Oberrv. Arenga manillensis (Saguerus Hort. Lodd.) Wendt. Ind. Palmar. p 3. e Manilla, mihi incognita.
VIT. CARYOTA Linn. Flores in eodem spadice monoici (nec coaetanei) sessiles ; masculí subebracteati gemini, cum femineo bibrac- teolato (serius efformando) in medio. Spathae nonnullae, basilares completae. Masc. Calycis trisepali sepala imbricata dorso incras- sata. Corollae profunde tripartitae segmenta aestivatione valvata, colorata. Stamina crebra, filamentis brevissimis basi in urceo- lum connatis, antheris linearibus basifixis. Pistilli rudimentum nullum. Fem. Calyx maris, corolla aestivatione imbricata, cori- acea. Stamina effoeta tria clavaeformia, aut nulla, Pistillum
DIENENDE A ADEREN
PALMAE. 38 ___ CARYOTA
simplex, stigmate acuto vel duplex triplexve, stigmatibus in pyra- midem conferruminatis; ovulis solitariis. Drupa mono- vel di- sperma. Semina dorso convexa, antice plana; albumen corneum
ruminatum. Embryon dorsale. — Palmae vel procerae vel humi-
liores et stolonibus post caudicis primarii serius morituri fructifica- tionem exortis inerescentibus renovandae; frondes terminales amplae hipinnatae, segmentis cuneatis vel dimidiato-flabellatis fissis, apice praemorso-dentatis, vernatione multipliciter reduplicatis; spadices vel infra frondes enati vel e caudicis vertice protrusi, vegetatione con- tinuâ efformati, per plures annos, supremi primum deflorati, rami fastigiati. Corollae testaceae vel carneae. Drupae subglobosae, pur- pureo-nigricantes et purpureo-virentes. Soorten:
Stam volwassen 60—70 voet hoog, aan den voet zonder uit- spruitsels; bladen 12—18 voet uit bruin-korstig geschubde schee- den; jukken meest tegenoverstaande, 3 — 10 aan weêrszijden of meer, onderste 4—6 voet, aan weêrszijden met 138—17 slippen, die leer- achtig, soms aan den voet bruin-geschubd, gehalveerd, lang gepunt _ E zijn; kolven hangend, eindelingsch, 8 voet, met talrijke takken: 1 C. mazima.
_ Stam 30—35 voet (aan den voet met uitspruitselen); bladen 8—12 voet, scheede en steel fijngeschubd, jukken aan weêrszijden meer dan 20 afwisselend, met 9—11, gehalveerd-ruitvormige, stompe of. spitse, uitgevreten getande, leerachtige, 5— 8 duim lange slippen; topslip 8— 12 duim, waaijersgewijze; kolven 2—3 voet, met 1—2] voet _
lange takken, 24— 27 meeldraden: 2. C. propinqua. d
Omstreeks als n°. 2, maar de onderste slippen aan de as van het _ blad aangedrukt; meeldraden 10—13: 8. C. Rumphiana; — stam 30 —40 voet (met uitspruitsels); steel 24—3 voet lang, bruin ge- Ee schubd; jukken 14, onderste afwisselend, bovenste tegenover elkan-
der, bruin geschubd, driezijdig plat gedrukt; slippen 5—15,gehal- E
veerd schuins-ruitvormig, overigens als bij n°. 2 ; kolf 14 voet, takken 10—16 duim lang, 23 meeldraden í in de mannelijke bloemen: 4. é furfuracea.
Stam 60 voet, later aan den voet tipte: bladen 15 voet ;
slippen schuins driezijdig, of half-ruitvormig, ongelijk getand ; mm de mannelijke bloemen 18—32 meeldraden: 5. ad urens.
PALMAE. 59 CARYOTA.
Twijfelachtige soorten: 6. C. mitis ; 7, C. Cumingu.
Reeds van de jeugd af uitspruitend, anders bijkans als n°, 5, maar 12—18 meeldraden: S. C. sobolifera.
Het zeer harde hout van de stammen dezer palmen wordt door de Javanen bij het bouwen van woningen enz, niet zelden gebruikt, vooral in die gewesten, waar het bamboes schaarsch is.
1. Garyota maxima su. Caudex procerus, 60—7)-pedalis, conico- eylindrieus griseus, cicatricibus annularibus, non stolonifer, frondes 12—18-pedales patentes e vaginis extus ferrugineo-leprosis dorso superne convexe prominentibus, petiolo brevi, bipinnatisectae: pinnae utrinque 3—10 vel plures, suboppositae, inaequilaterae, deerescenti- pinnatisectae, infimae 4—6-pedales, segmentis secundariis utrinque 13— 17, subansatis elongato-dimidiato-lanceolatis acuminatissimis, 21— 4 poll. longis,2—8 poll. latis, coriaceis rigidis, glabris vel ad basin fuscofurfuraceis, infimis diversiformibus, alterâ latiore dimidiatâ obo- vatâ vel subflabellatâ, alterâ cuneatâ, spadices 2—5, solitarii ex alis frondium superiorum evoluti, penduli,fructiferi demum 8-pedales, ra- mis creberrimis; drupae depresso-globosae diametro plus quam pol- licares monospermae. Caryola maxima Blwme apud Mart, l. e.p. 195. — Blume |. e.p. 136, tab. 168 C.
Java, vooral in het westelijk gedeelte, in de bosschen der berg- streken, 3000—4000',. — Soewankoeng of Soewankoeng besar sund.
2. Garyota propinqua er. Caudex elatus, 30—35-pedalis, basi stolonifer, cylindricus, cinerascens, cicatricibus annnlaribus;, frondes S—12-pedales e vagina petioloque tenuiter furfurascentibus, de- erescenti-bipinnatisectae; pinnae utrinque plus quam 20 subalternae, infima 9-pollicaris, lyrato-dilacerata, majores tripedales, utrinque 9— 11 segmentis secundariis sessilibus dimidiato-rhombeis! obtusis vel acuminatis apice praemorso-dentatis, coriaceis, 5—8 poll. longis, 112} latis, inferioribus minoribus, superioribus in segmentum S— 12 poll. longum, 5— 8 latum flabellatum, irregulariter lobatum con- fluentibus, spadices 2—3-pedales, e caudicis vertice succedente evo- lutione provenientes, juniores superiores, ramis 1—2 {-pedalibus, sta- mina 2427, drupae 6—7 lin. erassae glohosae, atropurpureae
PALMAE. 40 CARYOTA.
monospermae. Caryota propinqua Blume apud Mart. Ll. c.p. 195. Rumphia IL. p. 188, tab. 155 et 162. Mig. PL. Jungh. 1. p. 159. — Inter C. urentem et maximam media, ab hac segmentis secundariis sessilibus et statura minore differt.
Java, in de bergstreken, bijv. op den Penggalengan tot 4000, Soewankoeng sund.; Kandoeroe jav.
3. Garyota Rumphiana marr. Caudex procerus; frondium nas-
centium brunneo-furfuracearum segmenta secundaria brevissime an=
sta aut subsessilia dimidiato-rhombea acuminatissima apice inae- qualiter dentata membranaceo-coriacea (infima subrhombea rhachi communi appressa); fl. masc. minores, stamina 10—13, drupae sub- globosae dispermae. Caryota Rumphiana Mart. l. c.p. 195. Blume Le. p. 140. Mig. Anal. bot. Ind. 1. p. 3.— Caryota urens Linn. el auct. quoad syn. Rumph. — Saguaster major seu Nibun besaar Rumph. Herb. Amb. I. p. 64, tab. XI.
Molukken, Bali, Celebes, Borneo. — Nog niet volledig bekend. : 5
4. Garyota furfuracea pu. Caudex 30—40-pedalis, frondes 7 — 9-pedales: petiolus 25—3-pedalis fusce squamulosus, laminae 3 pe- des latae utrinque descrescenti-bipinnatisectae rhaches (pinnae) circi- ter 14, inferiores alternae, superiores oppositae, fusco-furfuraceae tri- angulari-compressae, segmenta secundaria 5—15 et plura, sessilia, maxime dissimilia, arrecta, dimidiato-rhombea, juniora dimidiato- — lanceolata saepe cuspidata, apice praemorso-dentata, nervis 3—7 _ raro pluribus, membranacea, 5—?7 poll. longa, 1—2 lata, inferiora duo rhachi communi approximata cuneata vel semiflabellata, oblique truncata vel sinuata, terminale maximum 8—11 poll. longum, 4— 6 latum, spadix 15-pedalis, fusco-furfuraceus glabrescens, rami 10— 16 pollices longí, fl. masc. stamina utplurimum 23, drupae globosse monospermae, 5 lin. erassae flavo-virentes punctatae. Caryota fur fu- racea Blum. in Mart. op. cit. p. 195. Rumphia TI. p. 141. Mig. in Pl. Jungh. L p. 117 excl. var. j _Var.«. plicata Bl. ec. Frondium segmenta subimbricata.
Var. 2. caudata Bl. |. c. Segienta longe cuspidata.
Var. ‚ furcata Bl, Frondes praecedentis; spadieuïn rami inferio-
PALMAE. 41 CARYOTA.
res furcati. — Caryota javanica Zippel. herb. — Thuessinkia spe- ciosa Korth. Herb. Java en naburige eilanden, niet zeldzaam, in de lagere gewesten der bergstreken, in de bosschen aan de lagere hellingen van den Ma- lawar, Wajang, Tiloe, op de zuidzijde tot 5000’, in de wouden der _provincie Tjikoja; ook in Borneo. — «. Java, in de Preanger regentschappen. @.Java, Sumatra, Molukken, Nieuw-Guinea; j. Java, op den Gedé.
5. Caryota urens Linn. Adulta versus anthesis finem sobolifera, 60-pedalis, frondes 15-pedales, segmenta secundaria membranaceo- coriacea oblique triangularia aut dimidiato-rhombea, versus basin cuneata, latere exteriore productiore, apice inaequaliter dentata; fl. masc. stamina 18—32, drupae depresso-globosae dispermae, flaves- centes vel rubicundae urentes. Caryota urens Linn. Spec. — Roxb. Fl. Ind. UI. p. 625. Mart. l. c.p. 193, tab. 107,108, 162, tab. V. fig. 11 et tab. V. fig. 1—2—3. — Schunda pana Rheed. Hort. Mat. Lp. 15, fab. 11. — Palma ind. vinifera fr. urenti Burm. Zeyl. p. 180 ezel. syn. pl.
Ceylon, Malabar, Bengalen, enz. —Sunda- Archipel?
6. Caryota mitis zoun. Coch. p. 697. Mart. l. c.p. 195. Praece- dentium synonymis conferenda.
7. Caryota Cumingii Lopp. Caudex mediocris 24—24-pedalis, spadicis axis ramique graciles fusco-paleaceo-hirti; fl. masc. ultra 2 lin. longorum sepala fimbriata, drupae magn. cerasi majoris, mo- nospermae. Caryota Cumingiù Loddig. Cat. Mart. l. p. 195 ef1715.
Philippijnsche eilanden. — Taguipan der inlanders.
8. Garyota sobolifera warr. in Mart. l. c.p. 194, tab. 107, fig. 2. Junior vel acaulis jam sobolifera; segmenta secundaria oblique trian- gularia aut dimidiato-rhombea deorsum cuneata, latere exteriore pro- ductiore, apice inaequaliter profunde et laciniato-dentata, membranaceo- coriacea, fl. masc. stamina 12 —18, drupae depresso-globosae mono- spermae, C. urens Jacq fragm. p. 20, tab. 12, fig. 1. — Palma Ind, Birli Zanon. Rar. Stirp. Hist. p. 176, tab. 133.
Malakka en naburige cilanden. In de bot. tuinen in Europa als Caryota urens,
PALMAE. 43 BENTINGKIA:
Observ. C.onusta Blanco Flor. de Filip. p. 741, etC. tremula ej. Le. p. 744 (in uns. Philippinis) non hujus generis sed Aren- gae vel Ptychospermae videntur. Illa ex cl. BLuMBEst A. saccharifera.
Observ. Ad unam alteramve specierum javanicarum pertinere vide- tur Drymophloeus Zippelii uassk. (Sarai jav.) Cat. Bog. p. 63 et alibi, nec Drymophloeus est sensu Zippeliano. Cf. Pty- chosperma.
VII BENTINCKIA gerry. Flores e foveis rhacheos emer- gentes, monoici, in distinctis spadicibus aut rarius polygami; flo- res feminei solitarii aut rarissime in infima ramulorum parte mas- eulos concomitantes. Spathae duae vel plures, basilares, membra- naceae, intima completa. Masc. Calyx triphyllus, phyllis imbrica- tis, corolla tripetala, petalis aestivatione valvatis. Stamina 6, fi- lamenta subulata basi subceohaerentia, antherae lineares. Pis- tilli rudimentum. Fem. Calyx maris et corolla tripetala aesti- vatione convoluto-imbricatâ. Staminum rudimenta 6 ananthera in cupulam 6-dentatam connata. Ovarium triloculare (ex Br. l- loe.). Stigmata 3 sessilia divergentia. Drupa sueculenta globosa “_monosperma, mesocarpio fibroso, putamine papyraeeo. Se me n sulca- tum. Albumen solidum. — Palmae gregariae, caudice elato gra- eili annulato; frondes pinnatisectae, segmentis elongatis reduplica- tis, spadicibus ramosissimis, floribus parvis quasi glumaceis, virescenti- flavidis, drupis purpurascentibus parvulis. — Cyrfostachys Blume Rumph. Le. |
1}. Bentinckia Renda marr. Segmenta lineari-ensiformia obtusius- eule ef inaequaliter bidentata, subtus eaesia ; spadices cernui vel pen- duli, flores tlavo-virentes. Bentinckia Renda Mart. 1. c.p. 716. — Cyrtostachys Renda Blume in Rumphia 1. p. 101, tab. 120. # Pal- ma elegans gregaria, utpote compluribus semper fere in sylvam con- junctis, quae fortasse ex eadem stirpe stolonifera ortae sunt.” Caudex usque 30-pedes altus gracilis, laevigatus, annulatus, inferne fuscus, superne rufescens. Frondes absque vagina extus virenti-rufa et per tiolo fere pedali, cireiter 5-pedales, decrescenti-pinnatisectae: seg- menta crebra, basi admodum reduplicata ac nonnihil plicata, apice in binas lacinias semilanceolatas 1—2 poll. longas fissa, 2—24-pedalia,
PALMAE. 48 IGUANURA.
superiora 6—8 poll. Pedunculus 4-pollicaris; spadicis 3 —4 pedes longi rami subalterni; ramuli 1 }—2-pedales.
Sumatra, in de lagere gewesten der oostkust, langs de rivieren en in moerassige streken, bij de inlanders als Pinang Rendah of Rendé bekend; op de westkust bij Indrapoera.
2. Bentinckia condapanna Berry in Roeb. Fl, Ind. II. p. 621, Mart. Lc. p. 165, tab. 139. Palma elegans, gracilis sub-20-pedalis. Frondes pinnatae ut in Coco nucifera, Spadices magis colorati; flores rubescentes.
Voor-Indië bij Travancore. — Konda-panna fam.
IX. IGUANURA pBrume. Flores polygamo-monoici, in eodem spadice (simplici), spathis 2 tubulosis incompletis cincto, e foveis bracteato-subbilabiatis emergentes, masculi vel hermaphroditi bini femineos singulos stipantes. Masc. Calyx triphyllus, phyllis ambri- catis. Corolla profunde tripartita, segmentis aestivatione valvatis, Stamina 6, rarius 9, filamenta subulata, basi cohaerentia, an- therae lineares. Pistilli rudimentum. Fem. Calyx tri- aut raro diphyllus et corolla tripetala aestivatione imbricatÂ. Staminum rudimenta ananthera. Herm. Calyx et corolla et filamenta maris, sed antherae cordato-oblongae. Ovarium triloculare, sti g- mata 3 conniventia. Drupa carnosa monosperma. — Palmae pu- sillae; caudex arundinaceus, frondes pinnatisectae, segmentis cunea- tis; spadix inter frondium bases emergens, indivisus, foveis floriferis bivalvatim bracteatis antice exsculptus, spathis 2 membranaceis spa- dice increscente apice perforatis ; flores viriduli.
1. Íguanura leucocarpa pr. Frondium rhachis furfaraceo-hirsuta, segmenta subtrapezoidea aut rhombea, superiora obtusiuscula; spa- dix subsimplex ; drupae olivaeformes albidae. Iguanura leucocarpa Blume Rumphia 1. p. 106, tab 117. — Mart. l. c.p. 317. — Pal- mula 3—4-pedalis, ubique fere, praesertim in petiolo rhachi et spa- dice ferrugineo-furfuracea; caudex crassitie digiti infantis, Tsamina frondium cireumseriptione ovalis, 11—15 poll. longa, inaequali-pin- natisecta; segmenta utrinque vulgo terna, apice eroso-dentata, ad apicem, exceptis 2 terminalibus, in segmentum flabelliforme profunde bilobum confluentia, longe acuminata. aen longe velen amentiformes.
PALMAE. 44 CALYPTROCALYX.
Sumatra, in de binnenlanden, in de vochtige bosschen der berg- streken, in het district Palembang, bij Padang.
2. Iguanura geonemaeformis mart. Frondium rhachis furfura- cea, segmenta oblonga cuspidata; spadix saepe simpliciter ramosus, drupae ovato-oblongae violascentes. 1guanura geonemaefolia Mart. l. p. 229, tab. 178.
Malakka. — Pinang Rambeh genoemd.
X. CALYPTROCALYX BruMe. Flores polygamo-monoici, in eodem spadice simplicissimo spathâ simplici incompletâ eincto, sub bracteis squamaeformibus rhacheos foveis immersi, masculi conjugati in parte superiore aut bini femineos vel hermaphroditos singulos sti- pantes. Calyx triphyllus, phyllis cucullatis arcte imbricatis. C o- rollae profunde tripartitae segmenta aestivatione valvata. Masc. stamina crebra, filamenta subulata, ín fundo corollae confluentia, antherae lineares. Pistilli rudimentum nullum. Fem. Staminum rudimenta nulla. Ovarium incomplete triloculare. Stigma simplex sessile. Herm. Stamina complura. Ovarium uniovulatum apice in stylum brevem attenuatum. Stigmata 3 coalescentia. Drupa exsucca, grumosa, monosperma, albumen…. — Palma procera, caudex annulatus, frondes pinnatisectae, segmentis reduplicatis , spadices elongati spicaeformes, spatha coriacea, flores in rhachis excavationi- bus squamâ persistente obtectis reconditi, bracteolati, drupae auran- tiacae.
1. Calyptrocalyx spicatus nr. /. c. p. 103, tab. 102. D. tab. 118 el tab. 161. Mart. Lc. p. 317. — Areca spicata Lam. — Mart. l.c. p. 179. — Euterpe globosa Gaertn. de fr. et sem. 1. p. 24 quoad syn. Rumph. — Pinanga globosa Rumph. Herb. Amb. I. p. 38, tab. 5, fig. 1. A. — Caudex 20—40-pedalis, 7— 10 poll. crassus, cicatricibus parum impressus, extus cinerascens, superne virescens. Frondes complures 8 — 1 2-pedales, evaginaarcta elongato-cylindrica, coriacea, dorso costato in petiolum continuata, pallide virente et cum petiolo fusce furfuracea glabrescente, petiolo brevi, rhachi triquetrâ, segmentis utrinque crebris, oblique calloso-adnatis, linearibus, acu-
minatissimis, integerrimis vel apice bifidulis, reduplicatis, plicatis,
PALMAE. 45 BORASSUS.
supra uervo medio erasso acuto cinereo-fusco-floccoso, mediis 2— 2j-pedes longis, 2—2{ poll. latis. Spadices virescentes, juniores furfuracei, pedunculo 1$—2 pedes longo, ipsi 3—7-pedales, pol- lieem crassi.
Amboina en andere naburige Moluksche eilanden, in de bos- schen der bergstreken, op Ternate enz. Niboeng of Pinang oetan besar mal.; in de Molukken Hoea nivel of Hoea ewan amb, Hoea alang op Hitoe, Hena Hena op Ternate. — Het hout, dat tamelijk vast is, wordt door de inlanders als timmerhout gebruikt. De vruchten worden sous voor de Areca-noten gebezigd.
Tribus IT. BorASsINEAE MART. Ovarium tri- rarius bi- vel qua- driloeulare; ovula solitaria, adscendentia vel resupinata. Drupa (in- divisa vel lobata) 3-rarius 1 —2-rarissime 4-pyrena, interdum baccata monosperma. Stamina hypogyna. — Frondes palmato-flabelliformes, pinnis induplicatis. Flores plerumque dioici, masculi quasi gluma- cei, spadieis foveolis e squamarum coalitione ortis immersi, sub an- thesi emergentes quasi amentacei. Spathae incompletae. _»
XL. BORASSUS Linn. Flores dioici, in spadice spathis pluri- bus incompletis vaginato. Masc. Amenta cylindrica e coalitione squamarum dense imbricatarum ; flores bracteati, biseriatim in foveis aggregati, sensim emergentes. Calyx trifidus, corolla tripartita. Sta- mina 6, filamenta imâ basi connata, antherae sagittatae. Fem. Amenta pauciora, minus dense squamata; flores intra amenti squa- mas solitarii, bracteis binis, quaternis aut pluribus primum omnino ebvoluti. Calyx 3-sepalus, corolla 6-petala, petalis imbricato- convolutis. Stamina abortiva sex filamentis basi coalitis, an- theris effoetis. Ovarium 3-rarius 2—4-loculare. Stigmata tot quot loculi, sessilia. Drupa 3-raro 2—4-pyrena, mesocarpio car- noso-fibroso, pyrenis obcordatis, compressis, lignosis et fibrosis, apice poro pertusis. A lbumen aequabile cartilagineum, demum cavum. Em br yon albuminis umbone verticali immersum. — Caudex elatus, frondes terminales, palmatim flabelliformes, petiolis spinosis. Spadices intra frondes emersi ramosi ; spathis pluribus transverse oblique apertis coriaceis.
1. Borassus flabelliformis vins. Mus. Cliff. p. 13. — Roxb. Pl.
PALMAE. 46 BORASSUS.
Corom. 1. p. 50, tab. 71, 72. Flor. Ind. HIL. p. 790. Crawfurd Hist. Ind. Archip. L. p. 448. Ritter Erdk. Asien IV.p. S54. Mart. Le. p. 219, tab, 108, 121,162. Blume Rumphta LLL. p. 88. — Bo- rassus flabellifer Linn. Spec. pl. p. 1657. — Carimpana Rheede Hort. Mal. 1. tab. 9 (femina). Ampana ej. l.c. tab. 10 (mas). — Lontarus domestica Rumph. Herb. Amb. 1. p. 45, tab. 10. Caudex 30—100 pedes altus, annulato-cicatrisatus, ligno duro nigricante, quasi corneo. Frondes in comam amplam subglobosam conspiran- tes, 8—10-pedes longae, palmato-flabelliformes, laciniis tandem apiee bifidis, petiolis spinoso-serratis. Spadices masculi ramosi, fe- mineì minus ramosi, nune subindivisi. Amenta masc. dense squa- mosa, floribus parvis rubello-flavescentibus. Drupae magnitudine ca- pitís infantis luteo-fuscae, primum turbinato-trigonae, maturae de- presso-globosae, umbonatae, juniores virides, maturae obscure fuscae, longitudinaliter sulcatae. Caro primum succosa, mox cxarescens, sa- poris dulcis. Pyrenae corneo-ligneae.
Geheel Indië, op het vaste land, op drooge heete plaatsen, in Coromandel, Goleonda, Orissa, Bengalen, Birma, Awa, tot 25e n. br. Op vele plaatsen, vooral in Malabar, geteeld. Over het geheel zeld- — zaam in gewesten, waar de kokos overvloedig is. Op den Archipel ontbreekt hij niet, vooral op de grootere eilanden. In Celebes, in de droogere gewesten, in de vochtige veelal door den Arengpalm ver- vangen. Borneo. Ceram. Timor. — In West-Java is hij min- der algemeen, langs de wegen geplant, veelvuldiger op de oost- kust en in Madoera, opde eilanden Salejer, dekleine Sun da- eilanden en de Molukken. Hoewel onder den naam Lontar op Java en in de Molukken algemeen bekend, is de eigenlijke Javaaan- sche naam: Soewalen; op Timor: Kali of Toeahoea (van toeak:palmwijn en hoea: boom); op Rotti Toeahoe; in Sawoe: Kepoeë-doeren; Macasser : tâla. * Ë
De Lontarpalm, die op het 18— 20ste jaar begint te bloeijenen zeer oud wordt, bekleedt onder de nuttige boomen van Indië eene waardige plaats. Uit de bloemkolven wordt eene ontzettende hoeveelheid suiker-
*) Imhetsanskr. Trinaradshan, d.i. Konin | ié Len „4.1, g der grassen, of Vedjâtâla, d. i, bladen der geleerdheid of Tâta. heer ne
PALMAE. 47 PHOLIDOCAPUS.
houdend vocht verzameld en suiker bereid, even als van den Areng. Van de halfrijpe pitten wordt een verkoelende drank gemaakt en het vleezig gedeelte der vrucht raauw en gebraden gegeten. Van het uitgekookte sap der vruchten bereid men de Poenata, een soort van brood in vierkante stukken.
In Java, waar de rijst het voornaamste voedsel der inlanders is, dient de Lontar vooral tot bereiding van suiker. Op andere plaatsen van den Archipel, bijv.op Timor en andere zuidoostelijk ge- legene eilanden, verzamelt men er ook de meelstof van. Om sui- ker (Goela-lLiontar of Goela-djavaof Sagoe-oera d.i boomsuiker) te bereiden, wordt het sap, uit de vrouwelijke kolven op dezelfde wijze als bij andere palmen verzameld, na bijvoeging van eenige gekneusde zaden van Aleurites Moluccana(Ka- miri mal. of Moentjang sund.) dik gekookt, totdat het in duims- hooge bamboes gegoten, vast wordt tot ronde schijven. Daar deze suiker, zoo als die van den Areng-palm, ligtelijk vochtig wordt, wordt zij enkel tot inlandsch gebruik gebezigd. (Bene volledige geschie- denis van den Juontar vindt men in: Description of the Palmyra Palm; bij H. Ferguson. Colombo 1850.)
2, Borassus dichotoma wurrr, Caudex dichotomus; drupae durae. White in Grah. Catal. of plants growing in Bombay. Mart l.c.p. 318. (Cf. Madras Journ. 1, p. 13 eum icone.)
InCoromandel enz, zeldzaam. Tusschen den gewonen Lontar (van- wien echter ook vertakte vormen voorkomen). Zij worden als heilige, de ak- kers beschermende boomen beschouwd. — Kalpavroechuim sanskr.
XII. PHOLIDOCARPUS pLume. Genus fere hypotheticum. Bo- _rassoex Rumphii adnotatione affine. Fruectus in spadicibus elon- gatis ramosis, ovi mediocris magnitudine, ovoidei, mueronati, cinerei ac rugosi, superficie in parvas quadratas tessellas discriminatâ, intus medullosi 3— 4-spermi. — Borasso et Luataniae affine, fructibus tes- sellatis nuces 8—4 duras foventibus distinctum genus, dubium au- tem quippe quod unice ex Herb. Amb. derivatum.
Pholidocarpus Ihur srume Rumphia UI. /. c. Lontarus sylves- tris altera, Thur dicta Rumph. Herb. Amb. I. p. 56, tab. 12. — Borassus? Ihur Giseke in Prael. Ord. nat. p. 87, Mart. 1. c. p. 222. — Spanoene Coryphae speciem esse conjecit. — Caudex al- titudine Coci, cortice subaequali obsolete annulato. Folia Borassi.
PALMAE. 48 LADOIGEA.
Petiolorum aculei inaequaliter distantes ; segmenta primaria in d—5-
minora partita. — Caudicis lignum externum corneum et durissi- mum, in vetustis nigrescens. Boero, Bono, Timor; zeldzaam op Amboina. — Woeka
Oetan mal.; hoer amb.; boel op Boeroe.
XII. LADOICEA rasiLs. Flores dioici in spadice spathis non- nullis incompletis vaginato. Masc. Amenta cylindrica, e coalitione squamarum arcte imbricatarum; floribus bracteatis, biseriatim et dis- tiche in foveis amenti aggregatis pluribus, sensim emergentibus. Ca- lyx profunde tripartitus, corolla tripartita. Stamina 24—36, fi- lamenta basi coalita, antherae lineares, truncatae, utrinque sub- bilobae. Rudimentum pistilli nullum. Fem, intra amenti squamas perfoliatas subsolitarii. Sepala et petala aestivatione imbricata. Sta- minum rudimenta nulla. Ovarium 3-raro 2—4-loculare. Stigmata tot quot loculi, sessilia, pyramidato-conniventia. Drupa ingens, fibrosa, plerumque l-raro 2—3-rarissime 4-pyrena; mesocarptum crassum fibro- sum. Pyrenae osseae, fibris mesocarpii capillatae, didymo-bilobae vel earum coalitione et loborum abortu trilobae. Albumen aequabile cartila- gineum. Embryou in conjugatione loborum basilare. — Caudex cras- sus, procerus, annulatus, ligno nigricante; frondes amplae palmato-flabel- liformes, laciniis bifidis; spadices inter frondes, maximi.
1. Ladoicea Sechellarum zagruu. in Nouv. Annal. d’ Hist. nat. IX. p 140. tab. 18. — Hook. Bot. Mag. tab. 2184—2138. Van Houtte Flore des Serres, V. tab. 523526. Mart. l. c.p. 233, tab. 109, 122 et X.— Coccus de Maldiva Garc. ab Horto Arom. lib. 1. cap. 26, ed. 1579. — Coccus maldivicus seu Colappa Laut Rumph. Herb. Amb. VI. p. 210, tab. 81. — Coco de mer Sonnerat Voy. à la Nouv. Guin. 1. tub. 3—. — Cocos maldivica Gmel. — Borassus Sonnerati Giseke lc. p. 86. — Lod. maldivica Pers.
Deze schoone palm, die 30—50, soms 110 voet hoog is, groeit slechts op de kleine eilanden-groep der Sechellen of Mahé, oos- telijk van Afrika. De vruchten in den Oceaan ronddrijvende, worden tot op de Maldivische eilanden gevonden en zijn door geheel Indië
vermaard ; zij worden tot hooge prijzen gekocht, als eene grootere, eleler soort van Kokos-schalen.
LATANIA COMMERS. — Maar.
1. Latania Gommersonii zins. — Mart. le. p. | 2 z les Pp. 224, tab. 148, … 4, tab. 154, tab. 161, fig. 2, — Lat. rubra Jacq. Fragm. p. ee
phora lontaroides Gaertn. de fr. et sem. II. p. 185, tab. 120. fig- 1. Bourbon, Mauritius, Madagascar. ee Indië. De
Tribus IL Correnrvae Kunra. maRT.— Ovaria 3 distincta, ra- rius connata, rarissime unieum ; ovula solitaria, erecta, lateralia vel
PALMAE. 49 CORYPHA.
resupinata. Fructus baccato-drupaceus, putamine tenui, triplex, sae- pius abortu duplex vel simplex. Stamina hypogyna vel perigyna, sex, raro 9— 12. — Caudex inermis; frondes flabelliformes, rarissime pin- natae, pinnis induplicatis. Spathae plures, vagae, plerumque incom- pletae. Flores sessiles, hermaphroditi, rarius polygamo-dioici, brac- teati, plerumque virescentes.
A. Flabellifrondes vel Saballinae.
XIV. CORYPHA Linn. Flores hermaphroditi, in spadice s pa- this pluribus incompletis vagis cincto sessiles vel subsessiles, brac- teati. Calyx eupularis tridenticulatus, corolla tripetala, petalis aestivatione valvatis. Stamina 6 aequalia, filamenta basi di- latata, infra ovarium ecohaerentia, antherae ovatae. Ovaria 3, cohaerentia; ovula in loculis solitaria anatropa. Styli subulati coalescentes, stig mate simplici aut brevissimetridentulo. Dru pa plerumque unica, monosperma. Al bumen aequabile cartilagineum. Embryon conicum verticale. — Palmae procerae in Asia tropica indigenae. Caudex annulatus. Frondes amplae palmatae flabellifor- mes, laciniis apice fissis. Spadix amplissimus spathis pluribus incom- pletis vaginatus in caudice monocarpo terminalis. Flores parvuli, membranacei, viriduli. Baccae lutescentes vel virescentes. — Gebanga s. Gembanga Blume in Flora bot. Zeit. 1825, p. 618. — Taliera Mart. olim. et alior.
1. Corypha umbraculifera Linn. Caudex demum 7 0-pedalis, cras- sus, laeviusculus; frondes subterminales, amplissimae, in mediae stirpe aetatis circiter 14 pedes latae, 18 longae, in petiolo 6 —S- pedali erassissimo margine aculeato, aetatis provectioris minores sub- orbiculares, ultra dodrantem orbis sistentes, e costâ ex petiolo con- tinuatâ divergenti-plicatae et ambitu palmato-pinnatifidae, laciniis ereberrimis (v. c. 40 utrinque) 5—6 pedes longis, 4—6 poll. latis Hinearibus acuminatis complicatis dorso carinatis pleramque filo in- terjecto, rigidae, apice vulgo obtuso-bidentatae; spadix postremo aetatis anno (40mo— 50Mm0) e media corona exsurgens, strietus, py- ramidalis, totâ longitudine spathis incompletis vagis circumdatus ct in totidem ramos crassos erectos spathaceo-vaginatos divisus (quorum
4 Flora van Ned. Indië. HIL.
« _ Mo.Bot. Car
PALMAE. 50 GORYPHA.
inferiores ad 20 pedum longitudinem perveniunt),e quorum vaginis — rami proveniunt pollicem crassi a basi subfurcato-ramosi ; ramuli ul- timi filiformes nutantes vel penduli, 6—10 pedes longi, fere a basi floribus graveolentibus obtectì, spicas referentes ; drupae diametro fere pollicares vel minores post 14 menses maturescentes, olivaceo-luteo- lae. Corypha wimbraculifera Linn. Hort, Cliff. p. 482 et auct. Mart. Le. p. 232, tab. 108, 127, fig. 2. — Tala seu Talaghas Herm. — Mus. Zeyl. p. 54. — Tatipot Knox Ceylon. ed. belg. p. 20.— Codda Panna Rheed. Hort. Mal, LL. p. 1, tab. 1—12. — Palma pulcherri- ma, utilissima, per omnem Indiam continentalem et aquosam late dis- _ E persa nec non culturâ propagata, hine et in stationibus diversis non — exacte sibi constans. — Genuina haec seu procera spadice usque — 30-pedali, in Malabaria ac Zeylona praesertim occurrit. — In in- 3 sulis Sundaicis paullo humilior vulgo nee spadice adeo elongato _ occurrere videtur: Cabang Rumph. Herb. Amb. 1. p. 55. — Ta- À liera Gembanga Blum. in R. et Sch. Syst. VIT. p. 1307 — Gembanga E rotundifolia Blum. in Flor. bot. Zeit. 1825, p. 580 et 678. — Cory- pha Gebanga Blum. Rumphia IL. p. 59, tab. 97,98, 105. — Fron- _ dibus paullo minoribus et spadice, 10—15-pedali a malabarica — forma recedens. — In Archipelago Amboinensi caudice gra ciliore minore, petiolispaullo longioribus et frondium partitionibusin — terna vulgo segmen a divisis: Lonlarus sylvestris, Lontar Utan 5 Rumph. Herb. Amb. 5 p. 538, tab. 11— Corypha utan Lam. Eney- — clop. méth. IL. p. 131. — Corypha sylvestris Blum. Rumphia U. p. 59. — Tahera sylvestris ej. in R. et Schult. l. c. p. 1307. …_ Gebang mal. op Java, of Bongol-Bas; —jav.: Poetjoek; op Celebes Silar.
Groeit veel in de lagere gewesten van Ja va. In geheel West- Java (zegt JUNGRUEN) wordt de Gebang-palm in eene buitengewone menigte aangetroffen in de nabijheid der Zuiderkust. Deze is de — eenige der opgaande palinsoorten, de Ni boen g zelfs niet uitgezon- — derd, welke ter plaatse, waar zij groeit, het gebied voert over de Flora Ee en de eigenaardige Physiognomie aan het landschap bijzet. De Ge- bangpalm groeit aan het benedengedeelte der met Alanggras getooide
berghellingen, vooral in Tjidamar en. in Soekapoera, waar de bodem uit zachte zandsteensoorten bestaat. Hij daalf nimmer af tot de on- middellijke nabijheid der kust, nadert het strand niet digter dan op
PALMAE. 51 LICUALA.,
1, of uiterlijk 4 paal, doch verwijdert zich ook nooit op een groote- ren afstand er van dan hoogstens 3 palen, ongeveer tot in de streek, waar de allengs rijzende bodem eene hoogte van 3 à 4000 voet be- reikt heeft” (Java I. bl. 277 enz.). — Ook op Celebes (bijv. bij Pogowotto), en ongetwijfeld op de meeste Sunda-eilanden. — Een zeer nuttige boom, wiens stam bijv. op Java 60—70 voet hoog wordt en naar buiten een zeer vast hout heeft, naar binnen een met vele vezelen doortrokken merg, hetwelk, in stukken gesneden, be- waard wordt, en waaruit men door uitwassching eene soort van sago verkrijgt. — Stukken van het buitengedeelte der stammen (ra- joeng) uitgehold en met geitenvel overtrokken, dienen als eene soort van trommels (bedoek) in de Massigiet, om den tijd van het ge- bed aan te kondigen. Verder worden er huisgereedschappen uit ver- vaardigd. De bladen (atap) tot dekking der daken. Ook de breede hoeden (toedong) ten dienste der lagere klassen, worden er uit ver- vaardigd, alsmede dozen en bussen, om tabak en de benoodigheden bij het siri-kaauwen in te bewaren; drinkvaten; uit de jongere meer buig- bare bladen weefsels (karong) voor de koffij- en rijstzakken; zeilen voor de kleine vaartuigen. Van de oudere bladen wordt een sterk weefsel (kadjang) en van de steelen touw (tali-bas) gemaakt, De jonge, nog onontwikkelde bladen (hoemoet) worden gekookt met rijst gegeten. De in schijfjes gesneden, zoet, smakende en zamen- trekkende wortel wordt tegen ligten buikloop enz. gebruikt. (wA11z, Javaansche geneesmiddelen). Van de rijpe vruchten maken de pries- ters rozenkransen (tasbé), de halfrijpen worden gegeten; ook een verkoelende drank (roetjak) wordt er uit bereid.
Observ. Corypha Taliera Roxb. Corom. IT. p. 51, tab 255—" 256, proxima species est, vix satis diversa.
XV. LICUALA rumepm. Flores hermaphroditi in spadice ra- moso absque spatha communi, spathis pluribus incompletis tubu- losis vaginato, simpliciter paniculato, ramis raris spicaeformibus espathatis, sessiles vel pedicellati, bracteolati. Calyx cupularis tri- fidus, Corollae tripartitae segmenta aestivatione valvata. Sta- mina 6 aequalia, filamenta in ureeolum connata, apice hibera, an- therae ovato-oblongae, dorso supra basin affixae, erectae. Carpella 3, introrse praesertim superne stylis cohaerentia, filamentorum’ ur-
4
PALMAE. …— 52 LICUALA.
ceolo vaginata, 2 plerumque abortiva squamaeformia, Stigma tri- dentatum. Ovula infra verticem in extremitate inferiori inserta. Dru pa carnosa aut exsucca, subglobosa vel ellipsoidea monosperma, putamine tenui-crustaceo. Albumen durum aequabile cavo ven- trali succum coloratum recondente. Embryon dorsale subhorizon- tale. — Palmae humiles vel procerae in India oriental indigenae, frondibus flabellatis, ad basin usque in segmenta plicata apice truncato grosse dentata longitrorse sectis, petiolis aculeatis, spadi- eibus intra frondes arrectis vel nutantibus. — Species plures vix satis definitae, ultro comparandae. Soorten:
A. Stammen 4—10 voet en hooger.
Bladsteel in de geheele lengte gedoornd ; — dik, 4— 5 voet lang, blad 3 voet, in 19— 20 smalle wigvormige slippen gedeeld: 2. L. spinosa ; — dun, rank, blad in 12—14 slippen: 1. L. spectabilis. — P 10. L. bissula. — Bladsteel aan den voet of tot omstreeks het mid- den gedoornd; — slechts aan den voet gedoornd, blad in 12—15 slippen, breeder dan bij n. 2: 3. L. Rumphü; — tot even boven _ het midden gedoornd, blad tot aan den voet in omstreeks 20 lijnv. — wigvormige slippen verdeeld; stam 4 voet: 6. L.elegans ; stam hoog, — steel 6—8 voet, aan den voet met dikke doornen, blad 3 voet, rond, — in 16 of meer slippen verdeeld, zijdelingsche met tweespletige tan- den, bloemkolf hangend in zeer fijne takjes verdeeld: 7. L. pendu- — liflora; — aan den voet gedoornd, slippen wigvormig, stam 3—4 _ voet : 4, L. flabellum ; — aan den voet gedoornd, bladslippen smal- À
: lijnvormig, aan den top in lange spitse slipjes verdeeld: 5. L. acu- É tifida.
B. Stammen zeer kort. À
Bladsteel aan den voet gedoornd ; loofslippen 7— 15, van gelijke breedte of de middelste smaller, aan den geknotten top met 3—12 _ tanden, kolven meestal enkel, onbehaard: 8. ZL. pumila ; — aan den — voet gedoornd, loof 4 van den cirkel, tot aan den voet in 9—12 sj Dat bien aan den top grof en ongelijk getande slippen E verdeeld, middelste breeder, kolf en À BRR: -0.-L wal rank, 2—3 maal langer dan de 4
1. Lieuala spectabilis uio. Caudex usque 1O-pedalis, petioli ee d
PALMAE. 5d LICUALÁ
ciles toti fere retrorse spinosi, frondium segmenta 12—14, interiora latiora, aliquando intermedium unum reliquis latius, omnia apice sinuato-dentata, dentibus obtusis divaricato-bilobis, exteriorum multo longioribus, spadices tomentelli alterne ramosi, ramis ramulosis, dru- pae subglobosae obtuse mucronatae, (fuscae) semen grani piperis circiter magnitudine, albumine lutescenti-albo. Licuala spectabilis Mig. PL, Jungh. IL. p. 163. — Petiolorum aculei plerumque omnes retrorsì vel pauci supremi subpatulo-arrecti; petioli apex in frondis basi in ligulam hypocrepiformem callosam obtusam expansus. Frons. dimidium propemodum orbis explens, membranaceo-coriacca, seg- mentìs interioribus in universum latioribus; interiora 1}— 1} pedis longa, 2—4 poll. lata, apice truncato 8—9-dentata, exteriora bre- viora angustiora, oblique truncata, omnia basi cuneata. Singulo denti ut singulo sinu nervus pertinet, ille supra, hic magis subtus promi- nens. — Spadices immaturis fructibus instructi 24 — 1} pedales, 6—3 internodiis conflati. Flores in tuberculo articulato-sessiles vel si calycis basin farctam brevissimam pedicellum vocas, subpedi- cellati. Drupae immaturae obovoideo-ellipsoideae, demum subglobo- sae, cum afterius carpelli rudimento, 24 lin. longaec.
Java, in de bosschen bij de Wijnkoops-baai, in gezelligen groei : Wiroe jav., ook Soe wala.
2 Licuala spinosa wurus. Caudex 10—15-pedalis, petioli toti spinosì, crassì, 4—5-pedales, ad basin frondis ligulam crassam semi- circularem breviter euspidatam callosam sistentes, frondes 3 pedes et ultra diametri, vulgo in 19 vel 20 segmenta inaequilonga angusta sectae, segmentis elongatis lineari-cuneiformibus, interioribus recte, exterioribus oblique truncatis, apice grosse dentatis (dentibus trian- gulari-ovatis bilobis, extimis tantum simplicibus seu dimidiatis), in- timum 18— 22 poll. longum, 44—5 poll. latum, exteriora 15 poll. longa, 1}—?2 lata, spadices 6—7-pedales, nutantes, juniores dense tomentelli, dein glabri, drupae turbinatae apice rotundatae, aurantia- cae, monospermae, solitariae, raro binae, rudimentis carpellorum ab- ortivorum minutis compressis basi adstantibus. Licuala spinosa Wurmb. in Verh. Bat. Genootsch. II. p 469. Thunb. Act.Holm.1792, P. 284 ezel. syn. Rumph. et Lour. — Blume Rumphia 11. p. 39,
PALMAE. 54 LIGUALA:
tab. 82, 88. Mig. Pl. Jungh. le. — Licuala ramosa Blume in Schult. Syst. Veg. VIT. p. 1305.
Java, vooral in het westelijk gedeelte; op de heuvels en kalk- achtige gronden bij Koeripan in de provincie Buitenzorg, ook in de bosschen bij de baai van Palaboea ratoe. — Zoo als de voorgaande Wiroe. De Javanen rollen van de bladen pijpjes, waarin zij fijn- gesneden tabak rooken, weshalve wuras haar Rolpalm noemde.
Forma junior, sterilis: Caudex adhucdum vix ullus, petioli tott spinosi, frondium segmenta 11—l15 apice grosse dentata, interme- dium reliquis subaequale, 10—12 poll. longa. Licuala ramosa Bl. l.c. var. B in Roem. et Schult. l.c. — Licuala horrida ej. Rumphia IL. p. 41, tab. 89, fig. 1.
_ 3, Licuala Rumphü sr. Praecedenti affinis, sed petioli inferne spinosi, frondium majorum segmenta cuneiformia, 12—15, apice grosse dentata, multo latiora, interius 2 pedes longum, 1 latum, la- teralia J6 poll. longa, 4 lata, spadices simpliciter ramosi petiolos ad- aequantes, drupae ellipsoideae. Licuala Rumphii Blume Rumphia IL p. A1, tab. 89, fig. 2. — Licuala spinosa Blume et alior. quoad syn. Rumph. — Corypha Licuala Lam. Eneyclop. U. p. 131. — Licuala Rumph. Herb. Amb. L. p. 44, tab. 9.
Celebes, Boeroe (Koal genoemd), Borneo; volgens t RUMPEIUS ook op Madura en Java (waarschijnlijk L. spinosa).
Observ.Licuala pilearia Blume 1. c. p. 42. (secundum Cory-
pham pileariam Lour. Coch. 1. p. 265. (? excl. syn. Rumph.) forsan — hujus loei. 2
4. Lieuala flabellam marr. Caudex 3—4-pedalis; frondium 4— 6 spithamas longarum digitato-tHlabelliformium petioli basi aculeati, segmenta cuneiformia plurinervia, intermedia latiora recte, lateralia oblique truncata, breviter incisa (dentata), laciniae lato-obtuseque À bidentatae; spadix petiolis duplo brevior, paniculato-ramosus. Li-
cuala flabellum Mart. l.c. p. 287. Anne L. Rumphii Bl? quoad opec ex insula Celebes ?
ve Celebes, door REINWARDT ontdekt.
5. Lieuala acutiflda marr. Caudex brevis, frondium 5-6 spi-
PALMAE. 55 LICUALA. thamas longarum petioli longi basi spinosi, segmenta angusta linea- ria paucinervia, subaequilatera, lateralia tandem bifida, intermedia paullo latiora 8—4-fida, laciniae angustae, acutae, segmentorum la- titudinem circiter longae, interiores bidentatae; spadix petiolos aequans, ramis florigeris bipartitis, sursum sìmplicibus, tomentoso-hirtulis, spa- thae albo-sericeo-hirtae. Licuala acutifida Mart. l. c.p. 237, tab. 135, fig. 3—A4, tab. V. fig. 3. — Licuala spinosa Roxb. Fl. Ind, IL. p. 181 ezel. syn. Rumph. Indisch schiereiland; Poeloe Pinang, Singapore.
Observ. Licuala peltata Roxb, FL Ind, II. p. 179, Mart. bc. p. 234, tab. 134, 162. in Archipelago vix occurrere videtur.
6. Licuala elegans pr. Caudex 4-pedalis, frondium petioli ultra medium recurvo-spinosi 3 — 4}-pedales, lamina suborbiculata, ad ba- sin usque fissa in 20 fere segmenta angusta, intermedium reliquis sub- angustius, interiora 16 poll. longa lineari-cuneiformia recte, exteriora 11 poll, aequantia oblique truncata, plicata, haec dentibus longiort- bus illa brevioribus terminata, chartaceo-membranacea, glabra, spadix 7-pedalis, furfure pallide ferrugineo adspersus inferne subduplicatus, superne simpliciter ramosus, petiolis longior, drupae ellipsoideae aurantiacae. Licuala elegans Blume Rumphia. IL. p. 42, tab. 90. — A L. spinosa compage frondium teneriore, spadicis ramis oppositis caet. differt, 5
Sumatra, in de boschachtige gewesten bij Palembang, Padang.
Quid L. elegans mart. l. e.p. 236 e Celebes?
7. Licuala penduliflora zipper. Caudex 15—25-cubitalis annu- latus, petioli 6—8-pedales trigoni, versus basin dilatatam horizon- taliter crasse et breviter spinosi, caeterum nudi, in frondis basi in ligulam transversam crassam callosam scarioso-marginatam expansi, lamina 3 pedum diametro ad basin fissa in segmenta 16 vel plura subumbraculiformi-expansa, ad latus utrinque decrescentia, elongato- cuneiformia, 1—2-pedes longa, (excepto intermedio 6—10 poll. lato) 3—4 poll. lata, media recte, lateralia oblique truncata, haec profundius quam illa dentata, dentibus bifidis, spadix 3—4-pedalis, dependens, ramosissimus, ramis alternis, in racemos diffusos sursum decrescentes filiformes divisis, furfure fusco evanescenti adspersis, flo-
PALMAR, 56 LICUALÁ,
res pedicellati, pedicelli inferiores 2—3 lin. longi 2-raro 3-flori, su= periores uuiflori. Licuala penduliflora Zippelius mss. Bijdr. Nat. Wet. V. p. 178. Blume l.c. p. 47. Mig. Pl. Jungh. L. p. 165. Pericyela penduliflora Blume Rumphia II. p. 47, tab. 94. — Anme satis a Licuala Rumphii diversa?
Nieuw-Guinea, bij het fort Dubus in de bosschen nabij de kust.
Species praecedentibus aftines sunt:
Licuala paludosa erier. — Mart. /. c.p. 318. | Malakka in vochtige kuststreken. (erierivn Calc. Journ. V. p. 323).
Licuala longipes erier. Mart. l. c. Malakka, in de bosschen bij Ayer Poennoes, op den berg Ophir tot 1000', Mergui; — Plas-Batto mal.
8, Lieuala pumila reivw. Caudex brevissimus,petioli 2—3-pedales, in basi laminae ligulá cristaeformi terminati, basi spinosi, laminae vix 1; pedis diam, segmenta 13—15 apice dentata, (intermedium reli- quis subangustius), plicata, inaequalia, subtus glaucescenti-viridia, lateralia lineari-lanceolata apice oblique truncato S—6-dentata, in- teriora sensìm majora 10 —12-pollicaria, 115 poll. lata, lineari- cuneiformia, apice recte truncato dentibus 4—S8 obtusis latis termi- nata, spadices petiolis vulgo plus quam dimidio breviores axillares À __solitarii, arrecti, spathis aliquot arctis tubulosis velati, glabri, drupae turbinato-globosae. Licuala pumila Reinw. in litt. a. 1824. Mart. Lc.p. 237. Blume in Roem. et Schult. Syst. Veg. VIL p. 1302 (a. 1830). Rumphia IL. p. 43, tab. 91. Mig. PL Jungh. L. p. 163. Valde variabilis:
«. Frondium segmentis interioribus subaequalibus. 2
B. Segmenta frondium extima passim 12—8-dentata, spadicis — Á rami in eodem specimine alterni vel gemini. — Mig. PI. Jungh.l. p. 163. | | | ij
jy. Caudex 4—5-pedalis, frondium segmenta 7 — 8, inaequaliter dentata latitudine subaequalia, spadices subsimpliciter ramosi petio- lis dimidio breviores, drupae globosae. Licuala gracilis Blume in R. et Sch. l.c. p. 1303. Rumphia TL p. 44. — Vie nisi aetas stir- pis provectior.
Java, in de bosschen op den berg Seriboe bij Tjibodjoe, bij de
PALMAE. 57 LIVISTONA.
inlanders Wiroe genoemd; Celebes, Macasser, « Java, in Ban- tam bij Djassinga. 2. Java, zuidkust Bantam ; j. Java, in Bantam op den berg Pajong. — Wiroe, ook Wiroe leuttik sund., vol- gens ZOLL.
Licuala glabra arier. Mart. U. c.p. 238, cum praecedente con-
ferenda. Malakka, op den Ophir en Miring; Plas-Goenoeng mal.
Licuala triphylla er:er. (vel L. ternata) Mart, l.c. p. 810. Segmen- torum frondis numero facile distinguitur. Malakka, bij Ayer Poenoes.
9, Licuala nana rr. Caudex vix manifestus, petioli inferne spi- uosi, pedales aut paullo longiores, in basi frondis in cristam cre- pidiformem crassam scarioso-marginatam producti, lamina circiter 4 orbis sistens, petiolo tertiâfere parte brevior, ad basin fissa in segmenta 9— 11 inaequalia, lineari-cuneiformia, plicata, apice grosse inaequa- liter dentata, glabra, exteriora 8—9 poll. longa, } lata, apice obliquo inaequaliter longiuscule 3—4-dentata, interiora vix longiora sed la tiora recte truncata 4-dentata, intimum omnium latissimum, 2 poll. latum, spadix elongatus gracilis petiolos duplo vel triplo superans, inferne subfurfuraceus, caeterum glaber, drupae turbinato-globosae. Licuala nana Blume in Rumphia 11. p. 46, tab. 93.
Sumatra, in de provincie Padang, Palembang.
10. Licuala? Bissula mio. Caudex duas vel tres ulnas altus, gla- ber, annulatus, minus crassus quam Borassi, versus apicem viridis; folia iis Borassi similia, sed tenuiora et segmenta apice dentata vel serrata; drupae in spadice ramoso, iis Pinangae sylvestris similes, globi sclopetarii magnitudine, sed acuminatae. Liwvistona? Bissula Mart. Lc. p. 242, p. 319. — Bissula Rumph. Herb. Amb. 1. p. 85.
Celebes, in de bergstreken en in het gewest Luoebo, — Bis- soela macass., Metsje in Loebo. |
XVI. LIVISTONA mr. Brown. Flores hermaphroditi in spadice spathis pluribus incompletis basilaribus cincto sessiles vel breviter pedicellati, bracteati. Calyx trifidus, corolla subsimilis tripartita. Stamina 6, filamentis im basi dilatatâ cohaerentibus vel sub-
PALMAE. 58 LIVISTONA
distinctis, antheriìs cordato-oblongis. Ovaria 3, introrse cohae- rentia, styli coalescentes, sti gmatibus acutis connatis vel distinc- tis. Ovula infra verticem inserta. Drupa exsucca, putamine tenui, monosperma. Álbumen corneum cavitate ventrali exsculptum. Em- bryon dorsale. — Palmae in India praesertim aquosa nec non in Nova Hollandia tropica crescentes, frondibus flabellatis (rectius pin- nato-palmatis), laciniis apice bifidis filis interjectis deciduis; spathae coriaceae; flores flavescentes vel viriduli. Drupae olivaeformes, viri- dulae, croceae vel coerulescentes.
Soorten:
Blad bijkans cirkelrond, vruchten kogelrond, 5 duim dik: 1. L. rotundifolia; — blad bijkans cirkelrond, slippen lang en hangend, vrucht bijkans rond: 2. L. subglobosa; — slippen zeer lang, hangend, vrucht langwerpig elliptisch: 3. L. olivaeformis; — slippen weinig hangend, vrucht olijfvormig: 4. L. chinensis.
L. Livistona rotundifolia manr. Caudex 40—50-pedalis, nudus, e gilvo-fuscus, 1—2 pedes crassus, intus ligno duro e fibris nigres- centibus, petioli 6—7 pedes longi, marginibus argutis spinosi, la- minae suborbiculares 3—5 pedum diametro, palmato-multifidae, scg- mentis elongatis, apice bifidis, spadices 3—5-pedales glabri; ca- lyeis laciniae obtusae; drupae globosae, semipollicares, croceae, dein atro-coerulescentes, tuberculis parvis suffultae. Livistona rotundi- folia Mart. 1. c. p. 241, tab. 102 (sub Corypha) et tab. 135, fig. 5 tab. Z. XT. fig. TIL Mig. Anal. Ind. TE. p. 5. — Li. spectabilis Griffith Calcutt. Journ. Nat. Hist. V. p. 336. — Licuala rotun- difolia Blum. in R. et Sch. Syst. Veg. VIL p. 1305. — Corypha ro- tundifolia Lam. Encyclop. Ul. p. 131. — Cor. umbraculif. Linn. et auct. quood syn. Rumph. — Saribus Rumph. Herb. Amb. 1. p. 42- tab. 8, — Saribus rotundifolius Blume Rumphia l.c. p. 49, tab. 95 et 96 (exel, folio). Schijnt, indien er niet hier of daar eene verwarring met de aan- verwante soorten plaats heeft, in Indië algemeen verspreid te zijn. _ Java, Celebes, Ceram, Malakka, Poeloe Pinang. j Anne hue Saribus spec. Zolling. Cat. p- 18; arbor 80—100, í sylvis prope Penampoer et Poeger; Sadjeng jav.?
PALMAL,. 59 LIVISTONA.
Ab hac specie vix satis differre videtur sequens in Java occi- dentali praesertim a cl. HASSKARL indagata.
2. Livistona subglobosa marr. /. c. Petioli elongati graciles, prae- sertim juniorum speciminum dense armati, frondes suborbiculatae tlabelliformi-palmatifidae, segmentis ultra medium vulgo connexis bifidis, laciniis lineari-elongatis pendulis, spadix compositus panicu- latus robustus, drupae subglobosae demum atroviolaceae. Saribus subglobosus Hassk. Tijdschr. Nat. Gesch. IX. p. 176, 172. Cat. Bogor. p. 65. — Liv. subglobosa Mig Anal. Ind. IL. p. 7. — S. rotundifolius Blume l.c. quoad folium depictum. Inflorescentia ibi picta ad diversam speciem, L. Hasseltii, acl. m. laudatur, quae dru- pis plane globosis et multo minoribus, spadice graciliore differret, quae vero nil nisi aetas junior L. rotundifoliae mihi videtur. Si species Rumphiana (L. rotund.) a javanica specifice haud differat, L. subglob. vix sui juris habenda. A sequente autem teste cl. HASSK. recedit : rhachi graciliore, longiore, foliorum segmentis minoribus, mi- uus profunde partitis, spadice crassiore, longiore, bipedali, magis di- varicato, dein lutescente, fructibus solitariis nunc geminis ternisve, atroviolaceis, subglobosis, paullo majoribus. — Anne itaque drupis majoribus magisque ellipsoideis a L,.rotundifolia differt? — Conf. fusam spec. originalis deser. in Anal. Ind. l.c. — Drupae 6 lin. longae, 4} —5 crassae, basi in brevissimum stipitem constrictac.
3. Livistona olivaeformis mart. Petioli longi, basi retrorse spi- nosi, demum inermes, frondium flabelliformium palmatifidarum seg- menta circiter 90, singula profunde bifida: laciniae hmneari-acumina- tissimae longissimae pendulae, spadix compositus paniculatus, drupae oblongo-ellipsoideae, violaceo-virides. Liv. elivaeformis Mart. l. c. Mig. Anal. Ind. IL. p. 5. — Saribus olivaeformis Hassk. l, c. — „ Arbor 15—20-pedalis. Frondes palmato-flabelliformes petiolo cum basi retrorse aculeato, dein inermi, 5—-6 pedes longo, semitereti, gla- bro, juniores subtus tomento albido tectae, laciniae profunde bipar- titae, laciniis lineari-acuminatissimis longissimis, pendulis, utrinque glabris, integerrimis. Spadix fructifer paniculatus, pedem longus, ra- mis ramulisque teretibus glabris; fructibus sessilibus, calyce trifido et corollâ tripartitâ persistentibus suffultss, violaceo-viridibus, olivae- formibus, apice impresso-umbilicatis, rarius geminis, ultra medium
PALMAE: 60 CHAMAEROPS, —
connatis, carne aurantiacâ, putamine tenui fragili, albumine lacteo.” Hassk. Tijdschr. l. c.p. 176. — Conf. adumbr. speciminis origina- lis in Axal. Ind. IL. p. 6—7. Lamina vulgo 44—5 pedes longa, 90 circiter segmentis. Spadix paullo defloratus tripedalis: rami primarii alterni, 5 —6, 15 pedes longi, paniculato-ramosi. Flores fasciculato- — terni-quaterni. Drupae subanguste ellipsoideae, imâ basi quam bre- vissime et imperspicue constrictae, styli subdepressâ cicatrice notatae, — 6 —7} lin. vulgo 65 longae, 3} crassae. Haud certe hujus loci Liv. — oliwaeformis Mig. in PL. Jungh. 1. p. 164, pr. Wijnkoopsbaai lecta. Java, met de voorgaande. |
4. Livistona chinensis r. Brown. Caudex mediocris; petioli laminae diametrum subaequantes, a basi ad medium usque aculeati, laminae — segmenta longe bifida, interdum filis interjectis (in cultis parum flac- eida); drupae olivaeformes ellipsoideae, olivaceo-virides. Livistona chi: — nensis R. Br. Prodr. Nov. Holl. p. 268. Mart. l.c. p. 140. tab. 146, fig. 1—3. — Latania chinensis Jacq. fragm. Lp. 16, tab. XL. fig. l.— — Latania borbonica Lam. Encyclop. INI. p. 427. — Chamaerops Biroo Sieb. mss. — Hujus et praecedentium discrimen denuo inqguirendum. — Ex speciminibus cultis robustior quam javanicae.
China, in de zuidelijke provinciën. Op Mauritius, Bourbon, waarschijnlijk ook op den Indischen Archipel aangeplant.
5. Livistona Jenkinsü axirr. in Calc. Journ. Nat. Hist. V.p. 334. — Mart. Le. p. 242, 319, cum praecedentibus ultro comparanda. É Assam. sr E
6. Livistona Cochinchinensis marr./. c.— Saribus Blum. Rumphia — H. p. 49. Probabiliter inter praecedentium, forsan Li. chinensis syno- — nyma rejicienda.
XVII. CHAMABROPS Linn. Flores polygamo-dioici, alii herma — phroditi, alii mascali, in eadem vel in diversa stirpe, in spadice spa- — this 24, quarum interior completa, cincto sessiles, bracteati. Masc. Calyx tripartitus. Corolla tripetala. Stamina 6—9, filamenta basi connata, antherae oblongae. Herm. C alyx et corolla ut in mare, Stamina 6, filamenta in cupulam hypogynam connala: — an th erae ovatae vel oblongae. Ovaria 3 rarius plura distincta. — Stigmata subulata subsessilia Dru pae 3 vel plures, interdum ab- _ ortu pauciores, monospermae. Albumen ruminatum. Embr yon dor- _sale. — Palmaein India orientali et in Europae regione mediterranea cres- _
centes, borealem ordinis limitem (lineam isoth. 15° Cels.) in Europa attin-
gentes, frondibus flabelliformibus, petiolis plerumque serrato-spinosis. — L. Cha E
vel subelatus,
excelsa Trons. Polygamo-dioica, caudex mediocris 40-pedalis, frondium fibrillitium panniforme; petioli mar-
PALMAE. 61 RHAPIS.
gine leviter dentati vel inermes, laminae palmato-multifidae segmenta linearia obtusiuscula apice bifida vel bidentata; ligula rotundata ; spa- dices plures intrafoliacei paniculato-ramosi spathis nonnullis basila- ribus et rameis, drupae subglobosae subsulcatae atro-cyaneae, sub- solitariae, Chamaerops excelsa « ex parte Thunb. Jap. p. 139. — Mart. p. 251, tab. 125, fig. 2—3. Mig. Anal. Ind. II. p. 6. — Ch. Mar- tiana Wall. Pl. Asiat. rar. III. p. 5, tab. 211.
China; Nepal, — Op degebergten van Sumatra? — Reeds se- dert lang uit China in de Japansche tuinen ingevoerd.
XVIII RHAPIS Lins. rin. Flores polygamo-dioici, in spadice spathis aliquot incompletis vaginato sessiles, bracteati. Masc. Ca- lyx cupularis trifidus. Corolla urceolata trifida aestivatione val- vata; stamina 6, filamenta filiformi-triquetra, inferne corollae adnata, alterna crassiora, profundius distincta, antherae ovatae ex- trorsae. Hermaphr. Calyx, corolla et stamina maris. Car- pella 3, libera; styli totidem, breves. Dru pae tres vel abortu pau- ciores. Albumen.... Em bryon…. — Palmae in China et Japonia nee non in Archipelago Indico crescentes, frondibus palmato-divisis, segmentis apice dentatis vel in margine plicisque serrulatis; spadice paniculato-ramoso, spathis aliquot basilaribus.
1. Rhapis javanica su. Petioli inermes, frondium segmenta 11— 13 in dimidium orbis expansa erecto-patentia. Blum. Rumphia 11. p. 56. — Licuala ? Wizu (loco Wiru) Bl. in Roem. et Schult. VII. p. 1305 et L. Waraguh ej. ibid. — Caudices nondum florentes ob- servati, ad 7 pedum altitudinem excrescentes, arundinacei, digiti erassitie. Frondium bases tubulares fere 6 pollicares in petiolum 14— 1} poll. exerescentes; frondes 13—16-pollicares, chartaceo- membranaceae, saturate virides utrinque nitidae. — Rhapi majori BL1. c.p. 33, e Sina in Japoniam introductae, nimis forsan affinis.
Java, in de bergstreken van het westelijk gedeelte, bijv. in de provincie Bantam; ook in Sambora. Wiroe of Waragoe ge- noemd, ook Wiroe Lalaki.
2. Rhapis? cochinchinensis »1. Mart. l.c. p. 254. Petioli spi- nosi, frondium segmenta obtusa, spadix erectus. Chamaerops cochin- chinensis Lour. Coch. p, 808. :
Coechinchina. Es
Ad
PALMAE. 62 PHOENIX,
B. Pinnatifrondes vel Phoenicinae.
XIX. PHOENIX zins. Flores dioici in spadice ramoso spa- thâ simplici completâ cincto, sessiles bracteati. Masc. Calyx cu- pularis tridentatus, corollae tripetalae petala aestivatione valvata. Stamina 6, rarissime 3? vel 9, ex ima corolla, filamenta brevis- sima subnulla, antherae lineares, erectae. Fem. calyx maris; pe- — tala aestivatione imbricata. O varia 3, globoso-ovoidea, distincta, _ unicum maturescens; ovula erecta. Stigmata sessilia uncinata. Drupa monosperma, mesocarpio molli, endocarpio tenui, membra- naceo. Semen lineari-oblongum, suleo ventrali longitudinali exa- — ratum. Albumen corneum, testae radio, suleum ventralem intrante, 4 simplici aut lobato ruminatum. Em b r y o n dorsale vel subbasilare. — Palmae africanae et asiaticae, caudice elato vel fere nullo; frondes E terminales pinnatae, basi amplectente tandem in fibrillitium solutâ; Á segmenta angusta, per greges vulgo disposita, induplicata, apice spi- % nescentia; spadices inter frondes emergentes.
Soorten:
Stam tamelijk hoog ; — blaadjes in bijkans tegenoverstaande bun- dels, doornachtig-spits: 1. Ph. sylestris; — blaadjes enkel, niet É stekend: 2. Ph. paludosa. — Stam laag of geen; — blaadjes tegen- 4 overstaande, zwaardvormig-verlengd gepunt, onderste doornvormend: A. Ph. farinifera , — geplooid: 6. Ph. Loureirei ; — geheel zonder stam ; blaadjes geplooid, bundelsgewijze: 7. Ph. acaulis ; — twijfel- — achtig: 5. Ph. pusilla. À
L. Phoenix sylvestris roxs. Caudex longus, crassiusculus, seg- menta per fasciculos suboppositos disposita, ensiformia,spinoso-acutata, _ tetrasticha. Roxb. Pl. Ind. III. p. 787. Mart.l. c. tab. 136. — Elate sylvestris Linn. — Katou-indel Rheede Hort. Mal. TIL. t.22—25. — /
Door geheel Oost-Indi é gemeen. Waarschijnlijk ook op de groote — Sunda-eilanden, In Voor-Indië wordt er palmwijn van verzameld. E
2. Phoenix paludosa roxs. Caudex 6—16-pedalis, frondes 3— _ 6-pedales, segmenta solitaria, ensiformia, flaccida, bifaria, opposita ct 3 alterna, spadix ramosus, ramis crebris. Roxb. l.c. p. 189. Mart. Le fab. 136. Bea E
Indië, Delta in den Ganges.
PALMAE. 653 COCOS.
3. Phoenix dactylifera Linn. on Java „ Korma” dicitur teste cl. Hassk. in Cat. p. 66. Anne in Java plantata ?
Volgens ROXBURGH werd de aanplanting van den vermaarden Dadelpalm in Indië dikwerf, maar zonder goed gevolg beproefd.
4. Phoenix farinifera roxs. Subaculis vel vix bipedalis; segmenta opposita, rigida, ensiformia, acutata, satiate viridia, paris inferio- ris spinoso-terminata, spadix erectus valde ramosus. Roxb. Corom. 1. p. 56, tab. 74. FL Ind. Le. p. 81758. — Hassh. Tijdschr. Nat. Gesch. IX. p. 177?
Op Java (Korma genoemd) worden de vruchten raauw of gekonfijt gegeten. Kan hier een der voorgaanden bedoeld zijn? — Volgens zor- LINGER isde echte Ph. fariniferauit Japan in den Hortus te Bui- tenzorg ingevoerd. — Niet zeldzaam in Indië. Ook op den Ar- chipel?
5. Phoenix pusilla caertn. de fr. et sem. I. p. 24, tab, 9, e solo fructu nota, ceylonensis, praecedenti proxima vel eonspeeiflea videtur.
6. Phoenix? Loureirei kunru Enum. III. p. 257. Caudex bipedalis, crassus scaber, segmenta longa, subulata, plicata, spatha multivalvis, drupae ovales laeves. Ph, pusilla Lour. l. c. p. 158. — Palma dac- tylif. minor Burm. Zeyl. p. 183. Kaempf. Am. exot. p. 667.
Cochinchina.
7. Phoenix acaulis nam. in Rozb. Fl, Ind. III, p. 783. Acaulis, frondes radicales, segmenta plicata, ensiformia, per fascieulos suboppo- sitos pleostichos disposita, inferiora spinosa, Roxb l.c.
Voor-Indië, in het gewest Behar.
Tribus IV. Cocorsar mart. Frondes pinnatae, segmentis redu- plicatis. Spatha solitaria vel plures, quarum infima completa. Ova- rium 3-rarissime 2— ö-loculare. Drupa monosperma putamine osseo, umiloculari, adjectis loculis 2 sterilibus, triporoso, rarissime 2—5- loculari, 2—5-poroso. Mesocarpium fibrosum. Nucleus oleosus, albumine aequabili, | En
XX. COCOS ring. Flores monoici in eodem spadice, spathâ simplici lignosâ fusiformi vel elavatâ ventre apertâ cincto, sessiles, bracteati, masculi in parte superiore plures, feminei in inferiore fre- quentiores. Masc. Calyx triphyllus, phyllis -lanccolatis carinatis,
PALMAE. 64 OCOS.
basi saepius connatis. Petala 3 membranacea vel subcarnosa. Sta- mina 6, toro inserta, filamenta subulata subaequilonga, anthe- rae lineares subsagittatae, erectae. Ovarii rudimentum minimum vel nullum. Fem. Calycis triphylli phylla suborbicularia, aestiva- tione imbricato-convoluta. Petala 3 membranacea, suborbicularia, imbricato-convoluta, utplurimum calyce inclusa. Ovarium ovoideum _ vel depresso-globosum, eum 2 loeulis rudimentariis uniloculare. Stylus brevissimus vel nullus; stigmata 3 pyramidato-triquetra, demum revoluta. Drupa ovoidea, ellipsoidea vel ovoideo-subtrigona, monosperma, mesocarpio crasso fibroso, putamine osseo basi tripo-
roso. Albumen aequabile vel obsolete radiatum, amygdalinum vel cartilagineum. Embryon intra porum basilare. — Palmae praeser- tim in America calidiore crescentes, in Asia rariores, in Africam in: troductae, caudice intus molli spongioso, frondibus terminalibus pin natis, basibus fibroso-pannosis amplexicaulibus, petiolis nonnunquam
spinoso-serratis, segmentis reduplicatis, saepius aggregatis, drupis _ quandoque maximis, vulgo subsiccis.
1. Cocos nucifera Linn. Caudex procerrimus, flexuosus, inaequa liter annulatus, basi incrassatus; frondes patentes, segmenta lineari- lanceolata acuminata, subconcinna, flores feminei subglobosi, drupac maximae, ovato-trigonae. Cocos nucifera Linn. Fl. Zeyl.p. 391. — Jacq. Americ. p. 277, tab. 169 ed. pict.tab. 254. Roxb. Pl. Corom._ 1. p. 52, tab. 73. Fl, Ind. ITL p. 614. Mart. 1. c.p. 123, tab. 62, 63 et tab. 88, fig. 3 — 6. — „Neriola” Asiat. Research.IV.p. 312 Palma seu Nux indica vulgo coccos ferens Reich. rer. med. Nov. Hisp. Thes. 1651, p. 71 eum icone. — Tenga Rheede Hort. Mal. Lp. 1,fab. 1—4. — Palma nucifera indica major Johnst. Dendr. ed. 1768. ú. p. 152 cum icone. — Calappus Rumph. Herb. Amb. L_ 1, tab. 12. — De distributione, cultura, de variet. cf. Marschal_ in Wern. Societ. Mem. V. p. 107. G. Bennet Wanderings to New South Wales II. p. 295. Ritter Erdk. von Asten Vp. 234— 254 Roorda van Eysinga in Blum. Bijdr. Flor. Ned. Ind. p. 150 Seq. Hassk. Cat. Bog. p. 66. Blume Rumphia UI. p- 82 seqqg.
_Caudex 60— $0-pedalis; frondes 12—16-pedales, segmenta sub-_ lineari-lanceolata acuta, primum reduplicato- sibi appressa, dein ex pansa et strictiuscula crecta, tandem suberispato-deflexa, spadices
PALMAE. 65 COCOS.
5 — 6-pedalis: spatha profunde sulcata, passim tomento detergibili adspersa. Flores masc. ochroleuco-flavidi ; feminei albo-virentes. Dru- parum epidermis tenuis, fusca ; cortex crassissimus, constans fibris lon- gitudimaliter per parenchyma molle decurrentibus, tenax, vetustus spongiosus. Putamen in superiore fructus parte locatum, osseum, fibris corticalibus ubique adnatis, ovatum, sursum eristis 3 elevatis in apice concurrentibus notatum, basi foraminibus 3 insculptum. Nucleus ovatus, cavus, junior lymphâ acidulo-dulci repletus, quae sensim sen- simque in albumen condensatur, extus spadiceo-rufescens, vasis nu- merosissimis arcuatis, e fascia umbilicali laterali longitudinali ori- undis pictus. Albumen duriusculo-carnosum aut amygdalino-mollius, album. (MART.)
Het oorspronkelijke vaderland van den Kokos-palm, die thans over alle tropische gewesten als een der meest nuttige gewassen algemeen verspreid is, is nog niet met zekerheid bekend ; vroeger was men ge- woon het zuiden van Azië, aan gene zijde van den Ganges, den Sunda- Archipel, als zoodanig te beschouwen, hoofdzakelijk op grond dat deze palm, die bijkans in alle huisselijke behoeften der inlanders voorzien kan, dáár thans het meest wordt aangetroffen. In mieuwe- ren tijd zijn er verschillende gronden tegen dit gevoelen aangevoerd. Vooral is het uit een zuiver botanisch oogpunt opmerkelijk, dat al de overige soorten van dit geslacht in Zuid-Amerika groeijen. Ook de geschiedkundige aanteekeningen van oudere en nieuwere schrij vers bevestigen eerder het vermoeden van Zuid-Amerikaanschen oor- sprong, dan dat zij het wederleggen of er mede in strijd zijn.
Martrus heeft op de hem eigenaardige scherpzinnige wijze alle berigten dienaangaande vergeleken, en komt tot de slotsom, dat de kokospalm van de Westkust van Amerika, op de hoogte van Pa- nama en van de naburige eilanden in den Stillen Oceaan afstamt (Historia Palm. 1. p. 188). Hij haalt daarbij eene plaats uit pam- pier’s Reize aan (Amsterdam 1705, bl. 186), waar berigt wordt, dat de kokosboom gemeen was op de eilanden nabij de landengte van Panama, maar uiet op het naburige vaste land Vandaar hebber de zeestroomingen hem overgeplant naar de Kokos-eilanden, die reeds voor de vestiging van menschen aldaar, er mede bedekt waren. Neemt men hierbij verder de rigting der zeestroomingen in aanmer- king, dan laat zich de verdere verspreiding over de eilandgroepen Flora van Ned. Indië, HIL, 5
PALMAE. 66 GOGOS,
Galego, Sandwich, Marquesas enz. verklaren. Kenmaal in deze ge- westen gevestigd, valt de verdere verspreiding westwaarts tot op — de eilanden in de Indische zee, door tusschenkomst van den mensch a en de stroomingen der zee niet moeijelijk te verklaren. De eigen= — schap der kokosnoot, om in het zeewater hare kiemkracht niette _ verliezen, de natuurlijke standplaats nabij de kust enz. mogen — hierbij niet voorbijgezien worden. — Maar reeds in de aller- vroegste tijden moet deze verspreiding hebben plaats gehad, in Azië reeds vóór de invoering der Sanskrit-taal, wanneer men in aânmer- king neemt, dat daarin de kokos eenen eigenaardigen naam draagt (Nadikela of Narikeli), die later in de na het Sanskrit ontwikkelde Indische tongvallen gewijzigd wordt teruggevonden. Ceylon schijnt het meest geschikte gewest voor dit gewas te zijn; drie millioen noo- ten worden vandaar jaarlijks uitgevoerd. |
De benaming Kokos schijnt van de vrucht, coccus (latijnsche benaming van nootvrucht, palma eoccos ferens) afgeleid te moeten _ worden.
In Java en de overige Sunda-eilanden wordt de kokosboom algemeen aangeplant, en bereikt gemiddeld eene hoogte van 40—60 voet, in de kuststreken niet zelden tot 75 voet, met 12—16 voet lange bladen, met eenen groenachtig geelen steel, en honderd of meerdere blaadjes van 2—3! voet lengte en 2 duim breedte. De _ kolven 4—5 voet lang. De vruchten, ter grootte van een menschen hoofd, zijn glimmend, eerst groenachtig, later geel en eindelijk ko-_ pergeel of brain van kleur. — De kokospalm, die welligt we gens zijne prachtige loof kroon, in het Sanskritsch Nädikela (den stam schuddend) genoemd wordt, (Naryel of Nariel hind. Nar À rikel beng, Nari Koedoem of Kobri Tjalloe teling., Teng tam), heet in het Maleisch Poön Njioer, Poön Kerambang of Kerambil, maar op Java gewoonlijk Poön Kaläpaof Klapi of Klôpô (Poön ook Wit, Oewit, en het Soendaneesche Tang-_ kal beteekent boom); in het soendaneesch Tangkal Kalapa, in het laag-Javaansch Wit Krambil en in het hoog-Javaansch Ke- 1ôpô of Klôpô; — in Malakka, Sumatra en andere naburige éi- landen Njioer. Soortgelijke namen, die van bovenvermelde oor spronkelijke Maleische benaming afgeleid zijn: op Madagascar Woea-nioe; op Bali: Nioe of Njo; Bima: Nich; — Sawoe
_ PALMAE. 67 COCOS.
Kepoeë ngiejoe; op Rotti: Noohhoe; op Timor: Noea-hoen; op Solar: Tapa-pokang (pokang beteekent zooals Hoen, hoe en kepoeë boom); op Bouton: Laloekkoe: Macassar: K a- loekoe; Menado: Popo; op de Philippijnsche eilanden : N iog of Njog; Ternate: go; op andere Moluksche eilanden: N i wel, Niwer, Noeër; op Ceram: Nièoëra; op de zuidwestkust van Nieuw-Guinea: Oeteri, in de provincie Lobo: Nioe of Owah; te Onin of Woni: Roeroh; op Radack : Nidjoe, enz.
De Kelapa- of Klapperboom groeit het best in de nabijheid der zee, in zandgronden vermengd met leem of vette teelaarde, en die van onderen vochtig zijn, Reedsin het 4de, 5de of Gde jaar brengt hij vruch- ten voort. Er is geen gewas, hetwelk in nuttige toepassing voor de beboeften van den mensch dezen palm overtreft, en in eenen eenvou- digen kinderlijken staat der maatschappij kan hij schier alle huis- selijke behoeften vervullen. In elk jaargetijde is hij met bloemkolven beladen, die èn rijpe vruchten (boewah Kelapa of Ke ram bilof Kerambang of in zuiver Maleisch N jior) dragen, èn onrijpe van ongelijke ontwikkeling (de zeer jongen boengsil, de nog met water gevulde Kelapa moeda); terwijl anderen bloeijen, of nog in de bloemscheede (Kaloeping of Kaloepak, of mandjoeng of Koelit majang) ingesloten zijn; — nu heet de kolf Majang. Wil men het sap uit den boom trekken, wordt het bovenste ge- deelte der kolf, wanneer de scheede zich opent of vroeger, afgesneden en het achterblijvende gedeelte (bagal) eenigzins gekneusd. Het uitstroomende sap (toewak of toeak of toea of nièna, in Bengalen toddy, in West-Indië S y ra) is aanvankelijk waterhelder en levert eenen zoeten en verfrisschenden drank op ; spoedig gaat het in gis- ting over en verkrijgt eenen aangenamen prikkelenden smaak, later wordt het scherp en zuur. Uit dezen palmwijn wordt arak gedis- tilleerd; het bezinksel dient tot gist bij het broodbakken. Ook azijn wordt er uit bereid, van voortreffelijke hoedanigheid, wanneer het met onbereide rijst (padie) in de zon gist en doorgezegen wordt. — De boomen, waarvan men vruchten wil verzamelen, moeten mict op deze wijze behandeld worden. — Op vruchtbare gronden,en wanneer de boo- men goed verzorgd worden, worden zij 60 en meerdere jaren oud, en iedere boom levert in 1$ maand 9—12 rijpe vruchten, uit wier
5
at
PALMAE. 68 COCOS,
pitten 2 flesschen olie verkregen worden. Behalve de pitten die, wan- neer zij geheel vast zijn, isi kelapa heeten, in nog weeker staat: Kelambir, worden alle overige deelen der vrucht, die naar de verschillende leeftijden afzonderlijke namen dragen, tot bijzondere doeleinden gebruikt; Kalonkong: uitgewreten nooten; pe ma- lam: de nog niet rijpe; bebantji de in rijpheid nog weinig ge- vorderden; roedjak de jongeren maar wier pitten reeds eetbaar zijn. — Van de afgevallen vruchten en de zeer jeugdige (boeng- sil) wordt in de geneeskunde gebruik gemaakt, bijv. met den Alyxia- bast met water afgewreven tegen verouderde diarrhée, uitwendig het vocht als zalf tegen huidziekte (koreng-besau of radek).— De bast der rijpe vrucht (sam bok of saboet, moebang of moe m- bang) wordt fijngemaakt, uit elkander geplukt, tot kalfateren der schepen, tot fakkels (tali api), voetmatten, touwwerk (saboet) (tikar-saboet), verf kwasten enz. — Uit de schil der noot (batok kelapa of tampoerong kelapa, (zoolang zij nog week is, tj ing- kir genoemd),maakt men lepels, drinkbekers, enz. De pitten der onrijpe vrucht (ka lam bir) smaken als zoete amandelen en worden of raauw of met spijzen gekookt gegeten. In de holte bevindt zich omstreeks eene flesch water, klapper-water of kokos-melk (aër kelapa), van. een aangenaam zoeten smaak; wanneer de boom in moerassige stre- ken groeit, is de smaak minder aangenaam. Matig gebruikt, is zij een gezonde drank en een verkoelend geneesmiddel. — Tot berei- ding der olie worden de geheel rijpe pitten gekozen, geschaafd, met water uitgespoeld. Het overblijfsel (oesam) heeft geen nut meer, maar de dikke aldus gemaakte melk (santan), die ook de plaats van melk en boter vervangt, wordt dadelijk gekookt, afgeschuimd, de bovendrijvende olie afgeschept en zoolang gekookt, tot al het water vervlogen is. De kelapa idjooe levert de meeste olie op. De zui- vere klapperolie doet tot huiselijk gebruik voor de olijfolie niet onder, maar lang bewaard, wordt zij ligtelijk rans. Bij de inlanders vervult zij de plaats van boter. Bij verbranding geeft zij een zeer zuiver en helder licht. — Uit de bloemscheeden vervaardigen de Javanen kleine fakkels (oe pet) of scheplepels (soe do eid zeer zamentrekkende wortel wordt als zamentrekkend geneesmiddel tegen diarrheën geroemd. De uitwendige deelen der ‘stammen, rijk
PALMAE. 69 COCOS:
aan looistof, dienen tot looijen. Het hout der van binnen weeke stammen is niet duurzaam en wordt spoedig een prooi der witte mieren; nogtans bezigen de Javanen hetzelve tot het bouwen van bruggen, waterleidingen, buffelhokken en als brandhout. De knoppen (of jeugdige nog niet ontrolde loof bladen of palmiet (om bot, poe- tjoek of oem oet) worden raauw of gekookt als groente gegeten ; ook in azijn gelegd als atjar (atjar-atjar) bekend. Uit de jonge versche witte blaadjes worden mandjes (keto e pat) gemaakt, waar- inde rijst (bras) gekookt wordt, die (nu nasi of keò joh genoemd) daardoor eenen meer aangenamen smaak verkrijgt (gemoek: vet). Ook grootere manden (kisa) waarin men vruchten en andere voor- werpen ter markt brengt, worden uit de oudere bladen vervaar- digd; bovendien bezigt men deze tot het dekken der hutten en prauwen (atap; of het beschot van kleine huizen (bilik). Uit de drooge bladen (belarak) vervaardigt men met hars fakkels (bor damar) en uit de stevige midden-ribben (lidi) eene soort van gro- ve bezems (sa poe-lidij. Uit de versche groene bladen vlechten de Javanen bij openbare plegtigheden bogen, die met bloemen en vlaggen versierd worden. De middensteel (papah of palapah) van binnen sponsachtig, wordt soms tot het zamenstellen van heggen gebezigd. De vezelige voetstukken (tapas of roem oet) dezer steelen dienen als grove zeeften ; volgens uasskarL (Het nut bl. 59) in de Prean- ger en in Cheribon ook tot het maken van geldzakken.
Alom wordt de klapperboom geteeld en is door geheel Indië het teeken van menschelijke woning. In het wild wordt hij niet gevon- den. Om plantsoenen van klapperboomen aan te leggen, worden de rijpe vruchten onder eenen schaduwrijken boom opgehangen ; men kan ze ook daaronder op den grond leggen, maar dan, zegt men, hebben de daaruit opgekomen boomen langeren tijd noodig, voordat zij vrucht voortbrengen. Anderen zijn echter van een tegenoverge- steld gevoelen. In den tijd van 3 maanden heeft de ontkieming plaais; volgens ROORDA vAN RYSINGA reeds na 40 dagen, waarbij uit den kern \tombong kela pa) de spruit te voorschijn komt, die na 2—3 maanden eene lengte van omstreeks drie voet bereikt; zoodra 2—3 bladen verschenen zijn, maakt men gaten van 2 voet diepte, op 12— 16 voet afstand van elkander, en plaatst daarin de kiemende noten, zoodat de schil der vrucht 2—3 duim onder
PALMAE. 70 GOES, —
de oppervlakte van den grond blijft. Niet dadelijk worden deze gaten — met aarde aangevuld, meestal eerst eene maand later Zorgt men goed voor het wieden van het onkruid, dan kan men reeds na 4 jaren — vrucht verwachten. Volgens ROORDA VAN EYsiNGA kan men negen — maal in het jaar, of om de anderhalve maand, vruchten van den boom 3 oogsten ; gemiddeld levert ieder boom 10—12 nooten bij iederen 5 oogst, waarvan men 2 flesschen olie kan bereiden. Ee
Het is niet te verwonderen, dat van dezen sinds onheugelijken tijd 3 gekweekten palm vele verscheidenheden ontstaan zijn, en dat het ver- — schil van groeiplaatsen, van grond, van hoogte boven de zee enz, ooknù À nog eenen wijzigenden invloed uitoefent. Van de zandachtige kust- — streken naar het gebergte verplant, worden de kokosboomen kleiner 4 en brengen kleinere vruchten voort. Oude en zeer lang geworden d boomen maken kleinere en aan de uiteinden meer toegespitste vruch- — ten: Kelapa tinggi (d. i. de hooge), met eene langwerpige, zeer dikke schil, waarin geen pit gevonden wordt. — De talrijke — verscheidenheden der klapperboomen hebben òf betrekking tot de — grootte, gedaante, kleur en zelfstandigheid der vrucht, of tot de grootte en gedaante van den geheelen boom. Mogelijk schuilen hier _ zelfs eenige standvastige soorten, maar het is zeer moeijelijk, ja on- mogelijk de grenslijn tusschen deze en de door de kultuur ontstane | verscheidenheden te bepalen. Volgens noronga (rLume (. a. pl. bl-S4) zijn vooral de Philippijnsche eilanden zeer rijk aan verscheidenheden. CAMELLI, NORONHA en BLANCO (Flora de Philipinas, p. 7 22) ver melden omstreeks 40 met bijzondere namen onderscheiden varietei- ten. — In de Molukken en naburige eilanden, op Java enz. kent men ook volgens RUMPHIUS, HASSKARL cn BLUME een niet onbelang- rijk aantal. 5
1, Var. viridis ; de groene: onrijpe en rijpe vruchten groen; bevatten bijzonder veel olie. — Veelvuldig op Java en in de Mo- luksche eilanden — Kala pa i djo mal; K.gadi ng hedjo sund.
2. Var. alba; de witte: vrucht eerst wit, daarna koperkleurig. In de Molukken, Java, enz. — Kelapa poetih mal.; K. ga- ding koeneng sund. | en 3. Var. rutila; de roodachtige: vruchtschors vezelig, van bin-_ nen roodachtig of roestkleurig; zoet van smaak, oneetbaar, maar be-_ vat nogtans zoet vocht. Molukken. — Kelapa kasoembux
EEEN gen RED Ge
PALMAE. 11 C0G0S.
4. Var. macrocarpa; met groote vrucht: heeft zeer groote vruchten; Philippijnsche eilanden, Nieuw-Guinea; Ma- casser, Bali. — Kelapa besar mal.; — K. balii sund,
5. Var. saccharina; de zoete: vruchtschors van binnen wit, zoet, cefbaar als suikerriet. Wordt in Banda van de naburige eilanden Ferue en Tenember ingevoerd. Op de Philippijnsche eilanden niet zeldzaam, op Java schaarsch.— K alapa teboe of manis mat.
6. Var. machaeroides ; langwerpige: vruchten lang-elliptisch, de nooten soms ter grootte van een casuaris-ei, maar minder dik, of kloiner ; pit dikker en vaster dan bij den gewonen kokosnoot. — Moluksche eilanden. Kelapa parang mal; K.tjotjok sund.
7. Var. capuliformis; gele: vrucht kleiner dan bij de gewone soort, van buiten geel, schors dik vezelig; noot eene vingerlengte lang en dik, naar boven smaller en zijdelings met drie ribben ; bij- kans geheel uit de schil bestaande. — Banda-eilanden; zeld- zaam.
8. Var. cistiformis; kleine: vrucht klein, van de grootte en gedaante van eenen ossen-galblaas, maar rouder. Schil dik, zwart- bruin, hard, zoodat er bekers uit gemaakt worden. — Oost-Java, Kelapa bali of kepating mal.; K. gindja sund,
9. Var. pumila (nassk.); de lage: de geheele palm van kleine gestalte, 3—6 voet hoog; vrucht kleiner en ook meer toegespitst dan van de gewone soort, groen, eetbaar, met zoete melk, — Java en de Molukken, maar niet algemeen. Kalapa babimal, —K.poejoe of kenja sund.; Niwel haboe of N.loepoe amb.
10. Var. regia; de koninklijke: stam ranker dan bij de overigen, maar niet hooger, reeds bij S—10 hoogte vruchtdragend , bruinrood van kleur; de ribben en stelen der bladen ligt groengeel ; de vruchten kleiner, puntig of rondachtig, geel, oranjekleurig of saf- fraanrood. Noot elliptisch of rond, met eene dunne schil. De melk van zeer aangenamen smaak. Op de Molukken, Java, Mala- bar, enz. De vorsten planten haar om hunne woningen. — Kelapa radja mal. Niwel latoe amb, Ek
11. Var. pretiosa; de kostbare (Calappa regiae Ley- lona Rumph.) heeft met de voorgaande veel overeenkomst, de vruchten grooter en goudgeel. |
12. Var. rubescens (mAssk.); de roode (Cal. regiaedava
PALMAE. fi COCOS,
Rum ph.) De middensteel der bladen roodachtig, niet geel. De vruch- ten van de grootte der gewone kokos, rondachtig en eetbaar. Schil hard, maar niet zoo dik als van de gewone, tot lepels en bekers ge- schikt. Veel in West-Java. Kelapa merah mal. K alâpa berém sund. 18. Var. lansiformis ; met dunne schil: stam laag, bij mans hoogte reeds vruchtdragend; vrucht grooter dan eene vuist, lang- werpig, 10—12 in trossen bij elkander, wit of groenachtig ; schors en schil zoo dun, dat zij bij het afvallen breken kunnen. Melk zeer zoet. Kelapa lansa mal. — Molukken. 14. Var. maldiwica; Maldivische: vrucht veel kleiner dan de gewone; noot ter grootte van een eenden-ei, elliptisch ; schil dik, zwartbruin. Kruidbussen worden er van vervaardigd. — Mald. eilanden. 15. Var. eburnea ; ivoorachtige; vruchten van gewone grootte; een weinig langer, schil dik en hard. Java. Kelapa gading | mal. en sund. : 16. Var. fragilis; brooze; vrucht van de grootte en gedaante — der gewone, maar de schil zeer dun en breekbaar. Java. K clapa_ tawar mal. _17. Var. stupposa ; vezelige; vruchten iets kleiner dan de ge- _wone, de vezels der schors zeer stevig en stijf. — Java. Kelapa “sikat mal.; K. bo hoe sunrd. nn | 18. Var. angustifolia; (uAssk.) met smalle bladen of pi- nangvormige: De bladen korter. Java. Kelapa pinang. 19. Als tegennatuurlijke ontwikkeling: Kalâpa Kanari, door R. vermeld, op Amboina: Niwel maminaof Niwel yar ishi genaamd ; de overigens dikke pit blijft steeds week, van aangenamen amandelen-smaak, bevat geene olie. — K elapa boeboe of K.da- dir of K. poean heeft ook eenen weeken kern, en die steeds gelei
achtig blijft.
Tribus V. LRPIDOCARYINEAE MART. Caudices saepe sarmentoso- longati, raro strict aut breves. Frondes pinnatisectae, segmentis re- genere oplo Cirrhiformi-aphyllae, vagin cum rhachi- bus spadieibusque aculeatâ vel setos Spadices ramosi. Spathae ut plurimum plures. Ovarium 3- raro-biloenlare, ovulis solitariis. Dru-
PALMAE. 18 CERATOLOBUS.
pa l-rarissime 2—3-sperma, squamis corneis spiraliter dispositis resupinato-imbricatis tessellato-obtecta.
XXI. CERATOLOBUS prume. Flores polygamo-monoici, in spadice paniculato-ramoso, spathâ completâ siliquaeformi ancipite cincto, per paria spathellato-bracteati. Calyx cupularis tridentatus. Corolla profunde tripartita. Masc. breviter pedicellati. Stamina 6, filamentis subulatis, corollae basi adnatis, antheris lineari- bus, subbasifixis. Pistilli rudimentum. Herm. juxta mascu- los sessiles. Stamina 6, filamentis altius cum corolla connatis, antheris minoribus sagittatis. Ovarium triovulatum. Stigmata 3 sessilia filiformia. Drupa squamis retrorsmn imbricatis, mono- sperma. Albumen ruminatum. Embryon basilare. — Palmae in Archipelagi indici sylvis depressioribus crescentes; caudex debilis sarmentoso-scandens, frondium pinnatisectarum vaginis elongatis su- pra petiolum in ligulam brevem subintegram productis obtectus; seg- mentis euneato-rhombeis, plicatis, apice crenato-dentatis, rhachi apice aphyllâ cirrhum aculeatum sistente ; spadices laterales longe pedun- culati nutantes ; drupae fuscidulae.
Soorten: &
Lange doornen op de bladscheeden, bladen van onderen zeegroen wit-meelachtig: 1. C. glaucescens ; — haarvormige stekels op de bladscheeden, bladen aan beide zijden groen: 2. C. concolor.
1. Geratolobus glaucescens rr. Frondium vaginae aculeis longis subulatis armatae, segmenta subtus glaucescenti albido-farinosa ; dru- pae ellipsoideae. Ceratolobus glaucescens Blume in Roem. et Sch. Syst. Veg. VIL p. 1334. Mart. Lc. p. 196, tab. 115. 1. Bl. Rumphia IL. p. 165, tab. 129 et tab. 137, fig. A. Pl. Jungh. TL. p. 101. — Caudices plures digiti crassitie, debiles, usque 30 pedum longitudine, versus extrema frondibus 5—7 pedes longis alternis instructi. Seg- menta utrinque 7—9 sessilia, erecto-patentia, acuminata, inferiora alterna, 8—10 poll. longa, 24— 8! lata, superiora opposita, 5 poll. longa, 15 —?2 lata. Spadices ex axillis frondium terminalium, soli- tariì, an laterales, in pedunculis tenuissimis compressis aculco- latis, spathis 41— 6-pollicaribus bicuspidatis.
Java, in det lagere bergstreken van Bantam en‘in de westelijke
PALMAE. 74 KORTHALSIA. —
streken van Buitenzorg, op de kalkrotsen bij Koeripan; in de bos- schen aan de Wijnkoopsbaai, enz.
2. Geratolobus concolor sr. Frondium vaginae substrigosae, seg-_ menta subtus viridia; drupae subglobosae. Cerat. concolor Blum, Rumphia U. p. 165, tab. 120, fig. 1. Habitu praecedenti simillimus. Vaginae frondium tubulosae, pedem et quod excedit longae, ligulâ brevi truncatâ membranaceâ, setulis plurimis }— 1 lin. longis ap- pressis nigro-fuscis e basi callosa exsertis plerumgque transverse seria tis strigosae. Frondes demtâ basi tubulosâ 24— 3 !-pedales ; petio- lus brevissimus , rhachis aculeata. Segmenta 5—7-plura utrinquê rhomboidea vel euneato-rhombea, acuminata, apice irregulariter du-_ plicato-crenata, media majora 7—8 poll. longa, 3— 34 lata, Pedun- culus ultrapedalis.
Sumatra, in de lagere gewesten langs de rivieren en tusschen de struiken, bijv. in de provincie Palembang, in Padang aan de rivier Singalang.
XXIL. KORTHALSIA prume, Flores dioici, in spadice ra moso vel ramosissimo, spathis pluribus incompletis vaginato, i amentis teretibus, intra bracteam squamaeformem et bracteolas duas in eupulam conmatas solitarii. Mas e. Calyx trifidus. Coroll profunde tripartita. Stamina 6, filamenta imâ cohaerentia, a: therae lineares, dorso supra basin affixae. Pistilli rudime tum. Fem. Calyx maris. Corolla tubulosa, trifida. Stamina aut plura in annulum sexdentatum fauci corollae insertum conmatt, antheris effoetis. Ovarium uniloculare, triovulatum, ovu unico fertili. Stylus longus, stigmata 3 brevissima co Drupa monosperma, squamis retrorsum imbricatis loricata. Al men. …. Embryon…... — Palmae in Archipelagí indici sy uvidis ; caudiee debili sarmentoso, vaginis apice ochreatis, frondi apice in cirrhum aculeatum productis Ceratolobis similes, defects spathae completae et florum fabricâ diseriminatae.
B Soorten:
Piadi kort gesteeld ; — hebde wijvormig-lancetvormig; __ruitvormig puntig, leerachtig, aan weêrszijden groen : 1. K.rigida :
PALMAE. 15 KORTHALSIA.
blaadjes wigvormig-langwerpig spits of puntig leerachtig, van onde- ren geelachtig: 6. K. Zippelú ; — tamelijk kort gesteeld, blaadjes wigvormig-lancetvormig lang gepunt, van onderen witachtig: 7. K. angustifolia.
Bladen lang gesteeld; — blaadjes wigvormig-langwerpig pun- tig, van onderen witachtig, onregelmatig getand: 2. K. rostrata ;— zoo als n. 2, maar de blaadjes meer scheefruitvormig : 3. K. debilis ; bladen van onderen wit, wigvormig, scheef-ruitvormig, kort gepunt : 4. K. Junghuhnii ; — bladen scheef-ruitvormig, gepunt, van onderen blaauwgroen: 5. K. robusta.
1. Korthalsia rigida pr. Frondes brevissime petiolatae, segmenta cuneato-lanceolata aut subrhombea acuminata coriacea utrinque viri- dia, superne subduplicato-dentata. Korth. rigida Blume Rumphia 1. p. 167, tab. 157. Caudex 25—80-pedalis, digitum crassus, Cala- mnorum more scandens. Frondes 2— 2} pedes longae arcuato-recur- vae, in dorso rhachis aculeatae; petiolus vix pollicaris; rhachis arcuata gracilis, superne aphylla, cirrhum filiformem aculeatum debilem sis- tens; segmenta in quavis fronde circiter 9— 15, breviter ansata, imâ nonnihil reduplicata, majora 54 poll. longa, 2 lata. Rami spadicis pedales et longiores, 5—7 vel plura amenta breviter pedunculata exserentes. Amenta masc. 3—5-pollicaria, pennae anserinae crassitie.
Sumatra, in de bosschen langs de rivieren. — Borneo.
2. Korthalsia rostrata sr. Frondes longe petiolatae, segmenta vuneato-oblonga cuspidata membranacea subtus albida, superne irre- gulariter spinuloso-denticulata. Korth. rostrata Blume l. c.p. 668— Petiolus ultro 8-pollicaris, aculeis sparsis patentibus vel leviter re- eurvis nigro-fuscis. Rhachis petiolo brevior gracilis inermis, apice segmento flabellato bilobo terminata. Segmenta lateralia circiter 8 subalterna,majora 55—6 poll. longa, 14 lata. — Valde dubia wen e specimine incompleto descripta.
Borneo, aan de rivier Doesson,
3. Korthalsia debilis sr. Frondes longe petiolatae, segmenta cu- neato-lanceolata aut rhombea acuminata, membranacea, subtus albida, superne irregulariter dentata. Korth. debilis Blume l.c. p. 169.
PALMAE. 16 KORTHALSI
157 tab. Ten
a. — Usque 20-pedalis, scandens. Vaginae 1—1 ‘-pedales tubulosae arctae, indumento pallide ochraceo detergibili; frondes 14 2} pedes longae; petiolus cireiter semipedalis, cam rhachi parce acu leatâ aculeis raris recurvis; segmenta 10—12 alterna, interdum infima opposita, cuneato-rhombea aut lanceolata, acuminata, basi in ansam 2 lin. fere longam ut rhachis furfuraceam, contracta, subtus albida, sub lente subfarinosa, media 5—6 poll. longa, 2 lata, ve adhuc majora.
Sumatra, in de bosschen bij Padang, door Dr. KoRTHALS ondekt
4. Korthalsia Junghuhnii mio. Frondes longe petiolatae cierho terminatae, vagina antice praesertim aculeata, ochrea submembrana- cea, rhachis parce breviter aculeata cum vaginâ et ochre albido- furfuracea, segmenta utrinque 7 —9 ansata cuneato-rhombea breviter apiculata, subtus albido-pallida, a medio inaequaliter acute dentata lobulataque. Korth. Junghuhnii Mig. Pl. Jungh. I. p. 162. Prope K. debilem et K. robustam pertingit. Caudex superne pennam olo- rinam crassus. Vaginae aculeis appressissimis prope petioli insertio- nem patentissimis. Ochrea bipollicaris. Petioli 7—8-pollicares. Rha- chis 2}-pedalis. Segmenta majora 7 poll. longa, 3 lata.
Len bij Lapoes a Rotan RENE
En Korthalsia robusta » Bt. ode nn Die non cirrho- sae, segmenta, rhombea vel trapezoidea acuminata subcoriacea, subtus caesia, superne duplicato-spinuloso-dentata. Korth. robusta Blume Rumphia IL. p. 170, tab. 122 p. Caudex superne digitum crassus vagina S-pollicaris, dbuleik 3 appressis, infra petioli insertionem pr tentibus instructa, tomento detergibili brevissimo obtecta; ochrea bipollicaris. Rhachis in dorso vulgo aculeata. Segmenta 9—15 modo alterna modo opposita, longitrorse plicata, subtus subfarinosa, 6 poll. longa, 3—4. lata, vel et 9— — 14 poll. longa, 4—7 lata, termi nale cuneato-flabellatum. Amenta fem. 8 poll. longa.
_ Java, op den berg Boeboes. Sumatra, Padang, Paleubang Bo: rneo, bij de rivier Doesson. — a ee Dea
Te 6. Korthalzia Zippeld n:_
en een ] menta sessilia cuneato-oblon ú petio ata, wd
ga acuta vel a, coriacea, subtus
PALMAE. 11 EUGEISSONA.
alutacea, superne duplieato-spinuloso-dentata, vaginarum ochreae dense setoso-aculeatae. Korth. Zippelit Blume l.c. p. 171, tab. 180, fig. 2 (nomine Ceratolobi Zippelii). Ceratolobus plicatus Zippel. mss. Bijdr. Nat. Wet. V.p. 178. — Frondes nondum explicatae praesertim in rhachi et vaginae parte sup. indumento tenuissimo sub- flocculoso albicante et furfure rubiginoso aetate partim evanidis ad- spersae. Vaginae longissimae ventre aculeis planis vel inaequali-tri- fidis, pallidis apice fuscis, primum appressis, demum reflexis instruc- tae; ochrea ultra 9 poll. longa aculeis setiformibus reflexis praedita. Frondes 5—6-pedales apice cirrhiferae vel segmento bipartito ter- minatae; segmenta in universum 13—15. Petiolus 6—8 poll. lon- gus. Segmenta 8—12 poll longa, 2—3} lata.
Nieuw-Guinea, in de bosschen nabij de westkust, door ziepr- LlUS ontdekt.
7. Korthalsia angustifolia Br. Frondes breviuscule petiolatae, cir- rhosae, segmenta distincte ansata cuneato-lanceolata acuminatissima subcoriacea, subtus ochroleuca, superne argute duplicato-dentata, va- ginarum ochreae subinermes. Korth. angustifolia Blume l. c.p. 172. Vaginae elongatae aculeatae. Ochrea 7—8 pollices longa. Frondes arcuato-patentes, 6—7-pedales, quorum apex nudus 2—3 pedes, petiolus 6—8 poll. complectitur. Segmenta 15—18, 8 —12 poll. longa, 1—1} lata. — Praccedenti arctissime cognata.
Borneo, in de bosschen aan de rivier Doesson.
Species in Archipelago Sundaico in posterum probabiliter repe- riundae:
Korthalsia polystachya mart. /.c. p. 210, tab. 172, fig. 1, tab. Z.XHE
Malakka. — Rotang Panam mal. Korthalsia scaphigera mart. /. c. p. 211, tab. Z. VIII, fig. 2, 3,4. Malakka. — Rotang Simote.
Korthalsia laeiniata marr. 7. c. p. 211. Mergui, bij Tenasserim.
XXIII. EUGEISSONA crier. Dioica. Spadix terminalis elon- gatus contracto-thyrsoideus, spathis pluribus apertis vaginatus. Flores solitarii ramulos terminantes, spathellis numerosis involueri
PALMAE. 78 PLECTOCOMIA,
specie circumvallati. Calyx cyathiformis tridentatus. Corollae trie partitae laciniae lineares, aestivatione valvatae. Masc. Stamina in- definita (12), filamenta brevia, antherae longe lineares basifixae, Rudimentum pistilli nullum. Fem. Androeeeum abortivum tanquam crista vertice penicillata petalis infra medium adnata. Ova- rium incomplete triloculare,+ovulis solitariis erectis anatropis, 2 abortivis. Stigmata 3 sessilia. Drupa ovata rostrato-mamillata monosperma, loricata, endocarpio osseo. Semen verticaliter sex- sulcatum. Albumen corneum aequabile. Embr yon basilare. Palma multiceps humilis.
1. Eugeissona tristis crier. Calc. Journ. Nat. Hist. N. p. 101 Mart. Lc. p. 212, tab. 179, 150, tab. Z. XIV. Caudices plures con ferti monocarpi. Frondes.magnae, vaginâ et rhachi postice crebre aculeatae, segmentis acuminatis, reduplicatis. Spadix magnus erec- tus, spathis aculeatis, inferioribus breviter eirrhosis, spathellis 1m
mibus, floribus fructibusque magnis fuscis. Toricae castancae nú rosae.
Malakka. — Bertam mal.
XXIV. PLECTOCOMIA puuxe. Flores dioici, in spadi ramoso spathis incompletis vaginato, inter spathellas squamaefor-
mes distiche imbricatas reconditi, bracteolati. Masc. in spicis simpli- cibus, geminati. Calyx cupularis tridentatus, C orolla tripartita. Stamina 6, filamenta subulata, basi connata, an the rae linea res, basi subaffixae. Pistillum nullum. Fem. in spicis subramosis,
solitarii. Calyx urceolatus trifidus. Coro lla profunde trifida.
Archipelagi Indici et _Asiae calidioris sylvas inhabitant, p
insignis, caudice erasso longissimo sarmentoso-scandente, radicellis aöreis arborum truncis alligato, i ini i |
PALMAE. 19 PLECTOCOMIA.
plices elongatos pendulos spathellis squamaeformibus distiche obtec- tos divisis, drupis castaneis.
1. Plectocomia elongata er. Spathellae florales rhombeo-ovatae; amenta mascula filiformia pauciflora, Plectocomia elongata Blume in Roem et Sch. l.c, VI. p. 1733. Mart. l.c. p. 199, tab. 114, 116, fig. 1. Blume Rumphia 1lI.p. 68, tab. 58 et 163 A. Mig. PI. Jungh. 1. p. 161. — Calamus maximus Reinw. in Blum. Cat. Hort. Bog. p. 59. — Caudex e rhizomate crasso usque centumpedalis et altior, brachii erassitie, adultus inferne nudatus. Vaginae petiolares fibroso-coriaceae, sulcato-striatae, infra medium tomento floccoso exalbido-gilvo obductae, supra medium aculeatae et furfure tenui albido adspersae, Aculei in vaginis terminalibus 2—S8 lin. longi, stirpis novae validiores. Frondes stirpis novae longissime petiolatae non cirrhiferae, tmaequali-pinnatisectae, segmento latissimo biloho terminatae; in adulto eaudice 5—-10 pedes longae praeter apicem nudum eirrhosum 8—5 pedes aequantem. Petiolus brevis aculeatus. Rhachis firma, recta, postice aequidistanter aculeata, aculeis vali- dis, subeorneis, gilvis, apice nigro-brunneis uncinatis. Segmenta bina vel terna multis gregibus disposita, angusto-lanceolata, subulato- acuminatissima nervoso-striata, supra viridia et glabra, subtus tenere griseo-furfuracea, S—16 poll. longa, 1— 14 lata, caudicis juvenilis multo majora. Spadices plures ex axillis frondium solitarii, a basi ramosi, feminei maseulis aliquid robustiores. Rhachis communis 1 pedem — aliquot pollices aequans; rami 14—2} pedes longi.
Java, in de vochtige oorspronkelijke wouden op de vulkanische gebergten, bijv. in Bantam. — Poelo-Pinang. Malakka. — Uit de stammen stroomt bij insnijdingen eene groote hoeveelheid van een waterachtig vocht, hetwelk de inlanders in koortsachtige ziekten drinken, en ook gekookt tegen verbrandingen en uitwendige ontstekingen als smeersel of wassching bezigen. — Op Java Boe- boeai, Boeaiof Boean.
2. Plectocomia Muelleri nu. Spathellae florales cuneato-rhombeae ;
amenta mascula ovoidea compacta multiflora. Plectocomia Muelleri
Blume Rumphia 11. p.74 tab.159.Spadicis rami (reliqua ignorantur) —
273 pedes longi, spathellis distichis euneato-rhombeis, acutis, con-
PALMAE. S0 ZALACG:
cavis, coriaceis,striatis, virescenti-fuscidulis, extus supernefurfure tili squamutoso fusco adspersis ; infimae sensim minus dilatatae, in v ginas infundibuliformes oblique truncatas, uno latere in acumen breve contractas steriles abeuntes, supremae saepe in cuspidem convolutae Borneo, in de binnenlanden bij den berg Sakoembang door Dr. 6. Mürrem ontdekt. |
XXV. ZALACCA rumeu. Flores dioici in spadice ramoso Spathae plures partiales, primum clausae, singula amenta teretia 4 volventes. Masc. per paria dispositi, intra spathellulas spathaceo-con- natas bracteolati, bracteolis barbatis. Calyx trifidus vel tripartitus, corolla tripartita tubulosa. Stamina 6, filamentis basi comma tis, antheris linearibus sagittatis. Fem. solitarii intra spathellulam et bracteolas 2 naviculari-connatas (bracteolam navicularem Mart. Calyx tripartitus. Corolla tripartita. Stamina 6 sterilia, in € pulam hypogynam connata. Ovarium triloculare, ovulis eree Stigmata 3 subsessilia. Drupa squamis retrorsis imbricatis lori cata, intus carnosa, subunilocularis, 1— 3-sperma. A l bum en ae{f bile, corneum, fossâ centrali, a vertice usque ad medium pertingente, testae substantiâ replet exsculptum. Em bryon basilare. — P mae Indiae praesertim aquosae, acaules; frondes pinnatisectae, C petiolo aculeatae, spadices e sinu frondium inferiorum protrusaë spathis basilaribus apice apertis et partialibus primum comple clausisque, demum siccis laceris persistentibus involucrati. Fl rosaceo- vel flavescenti-rubelli. Fructus fusci. — Salacca Reis
Syllog. IL. p. 3.
_1. Zalacea Wallichiana manr. Acaulis, segmenta larceolata, a minatissima aut subeirrhosa, subtus viridia, amenta mascula sessilië 1—2-pollicaria, spathellulae distinctae. Zalacca Wallichiana Ll. e.p. 201, tab. 118, 119, 186. — Zalacca edulis Mart. in We PL, As. rar. UI. p. 14, tab. 222— 224. (nomine Z. Rumphii) B Rumphia U. p. 161. — Fructus Habitathu Herm. Mus. Zeyl.p 40.
Burm. Zeyl. p. 121. — Calamus Zalacca Raxb. Hort. Beng. PL Ind. UL p. 773. Acaulis, 15—20-pedalis, gregaria. Drupa s
Malakka. Pegoe. Sumatra, bij Indrapoera enz; im
PALMAE. Sl DAEMONOROPS,
bosschen langs de rivieren van Mart aban, Saluca, te Chap pe- dong in Tenasserim.
2. Zalacca edulis reinw. Acaulis, segmenta lanceolata acumina- ta, subtus cinereo-albido-glaucescentia, amenta mascula cylindrica pe- dunculata, tri- quinquepollicaria, bracteae coadunatae. Salacca edulis Reinw. Syllog. IL. p. 3. Blume (qui Zalacca) in R. et S. Syst. VIT. p. 1334, — Zal. Blumeana Mart. l.c. p. 202, tab. 123, 159, fig. 2. Fructus squamosus pyriformis Clus. ezot. lib. IL. c. 4, p. 25, 26 cum icone. — Baly insulae fructus pyri forma asper OC. Bauh. Hist. L.p. 401 cum cone. — Zalacca Rumph. Herb. Amb. V.p. 113, tab. 57, fig-2. — Calamus Rotang var. y. Linn. spec. p. 463. — Cal. Zalacca Gaertn. de fr. et sem. IL. p. 267, tab. 139, fig. 1. Caro fructuum edulis, refrigerans, acidula. Habitus praecedentis.
Bali, Java, Molukken. Volgens rumParus zijn Bali en Oost- Java als het vaderland dezer plant te beschouwen; van daar werd zij naar de Banda-eilanden overgebragt ; op Amboina komt zij zelden voor. Groeit vooral op vochtige plaatsen en wordt wegens het vleezig omkleedsel der zaden, dat eenen sterken reuk en aangenamen smaak heeft, veel gekweekt. Salak of Rottan Salak mal. en jav.
Zalacca? assamica Loop. Caulescens, procera et elegantissima palma, in caldariis nostris culta, est Plectocomia assamica Griff.
Species ab indefesso GRIFFrru detectae, in Archipelago Sundaico forsan reperiundae:
_Zalacca conferta orrer. Mart. 1. e.p. 201, tab. 173 et 174. tab. Z. XVII. fig. XXIX. Z. XXII fig. XIII. Malakka.
Zalacca affinis orirr. Mart. 1. c.p. 201, tab. Z. XVIII. fig. XIX. ZERE MN. IV. Malakka.
Zalacca glabrescens arier. Mart. l. c.p. 202, tab. Z. XVIIE fig. IL. Poeloe Pinang.
Zalacca macrostachya arrer. Mart. l. c. p. 202, tab. XVII. 1. XXVIII. Z. XXV. fig. V. Ge Malakka.
XXVI. DAEMONOROPS srume. Flores polygamo-dioici, in spadiee dense ramoso, spathis nonnullis partialibus completis vel
5 6 Flora van Ned. Indië, III
PALMAE. 82 DAEMONOROPS,
we
ineompletis deciduis vaginato, in amenta subdisticha congesti, intra spathellulam perfoliatam solitarit. Calyx cupularis vel subcampanula- tus, tridentatus. Corolla tripartita. Masc. sessiles, bracteolâ cupu- lari aucti. Stamina 6, filamenta basi cohaerentia, antherae li- neares, erectae, dorso supra basin affixae. Pistilli rudimentum nullum aut obsoletum. Fem. pedicello binis bracteolis oblique super- positis circumnexo suffulti. Stamina in cupulam sexfidam con- nata, antherae sagittatae imperfectae. Ovarium triloculare. Sty- lus brevissimus. Stigmata tria subulata. Drupa squamis retror= sum imbricatis loricata, monosperma. Albumen ruminatum. Bm- bryon basilare. — Palmae Calamis simillimae, caudicibus autem robustioribus, spadicibus contractis, spathus partialibus pluribus clau-
sis vel hiantibus demum deciduis inclusis, albumine ruminato extus
non tuberculato sed poroso discriminatae, eum ijsdem magno nu- mero in sylvis Indiae orientalis praesertim aquosae erescunt. Cau- dices longissimi per sylvarum contextum quaquavorsum vagantes; d vaginae frondium, rhachisque aculeis armatae, haec apice in lorum Tongum unciferum excurrens; segmenta lineari-lanceolata, redupli- cata, nervosa, in margine nervisque vulgo setulosa; spadices latera- les, drupae vulgo fuscae vel lutescentes, inter loricas non raro mate- riem rubram exsudantes.
Soorten:
$ 1. Kolfscheeden vliezig of leérachtig, de buitenste of allen, volledig, puntig, aan de voorzijde half geopend, meestal lang blij- vend. |
a. Bladen, althans de bovenste, met eene gedoornde toprank ; — toprank zeer kort of ontbrekend ; loofslippen onregelmatig geplaatst, lijn-lancetvormig, lang-puntig, leêrachtig, geplooid, aan de randen, op den midden- en 2 zijdelingsche nerven, aan weêrszijden met bor- stelharen ; kolf zeer lang gesteeld, noot elliptisch spits, 1 duim groot: : 1. D. strictus ; — stam zeer lang, bladscheede en steel met priem- 2 vormige of borstelharige zwartbruine doornen, blad-as-met schubjes, Ee slippen aan weêrszijden 40— 60, lijnvormig, zeer puntig, drienervig, langs de randen en nerven van baven met enkele haartjes, 11—15 duim lang ; kolfscheeden zeer puntig, noot iets grooter dan ecne kers, met eene punt: 2. D. melanochaetes : — stam regtstandig, _
PALMAE. 83 DAEMONOROPS.
doornen der bladscheeden priemvormig, eenigzins in rijen, op den
steel in schuinsche rijen, loofslippen lijnvormig fijngepunt, digt, 15 —
17 duim lang, op den middennerf, aan weêrszijden, op 2 zijnerven
van boven stekelharig, scheede met zeer lange punt (ter lengte van
de scheede) : 3. D. petiolaris ; — klimmend, doornen der bladscheede hruin, ongelijk, in rijen, op den eenen voet langen steel aan de ran- den langer dan op de ruggezijde, slippen digt, 1 voet lang, 14 duim breed, lijnvormig, puntig, middennerf van onderen digt, van boven en op de zijnerven weinig stekelharig; scheeden puntig (punt van de halve lengte), drie onderste met bleeke borstelharige doornen, noot eirond-kogelrond, schubben in 15—18 rijen, in het hartvor- mige midden geel, aan den breeden rand bruin: 4. D. calicarpus ; — ‚__scheede drie- of viermaal langer dan de punt, kelktanden vlokkig- wimperharig : 5. D. malaccensis ; — doornen der bladscheede aan den voet wit, verder bruin, in dwarse rijen, steel aan den voet ver- dikt, met korte, dikke gekromde of regte enkele of vereenigde door- nen, slippen zeegroen, tot 20 duim lang, 15 lijnen breed, kolfscheeden omstreeks zoo lang als hare punt, fijn bruinharig, noot kogelrond, 9 lijn dik, op den spitsen top bleek geel of bruinachtig, schubjes in 15 rijen, aan den rand witachtig, aan den top bruin: 6. D. gran- dis; — bladscheede met zwarte smal priemvormige doornen, op den steel tevens korte en kromme doornen, slippen lijn-lancetvormig, van onderen zeegroen, op den middennerf stekelharig, kolfscheeden zoo
lang als hare punt, noot 7 lijn dik, kogelrond met eene punt, schubjes in 15—17 rijen, geel met bruinen rand: 7. D. intermedius; — doornen der bladscheede zwart, in rijen, die op-den steel korter kegel- vormig, op de toprank handvormig-vereenigd omgebogen, slippen digt, lijnvormig puntig, 13—15 duim lang, 4 breed, aan den rand en van boven op de nerven stekelig, scheeden 8—9 duim, driemaal langer dan de punt: 9. D. Lewisianus ; — doornen der bladscheede plat priemvormig, bruin, met grijsachtigen daauw, die op den steel korter, slippen smal lijnvormig, draadvormig puntig, 8—10 duim lang, 8—4 lijn breed, aan den rand en op de nerven stekelharig, kolfscheede 2 maal langer dan de punt: 10. D. angustifolius; — doornen op de bladscheede, steel en buitenste kolfscheede breed priem- vormig, bruinzwart, slippen lijnvormig en puntig, jongere stekelha- rig, scheede 2 maal langer dan de punt: 11. D. hygrophilus; — —
PALMAE. Sá DAEMONOROPS.
regtstandig, de bruin geschubde bladscheede met zwarte priemvor- mige doornen, op den steel korter, slippen lijnvormig puntig : Ee D. monticola.
b. Bladen zonder toprank: 8. D. fissus.
$ 2. Kolfscheeden meestal dik leér- of houtachtig, schu | geknot, met 2 tanden van achteren, aan de voorzijde geheet ge opend.
a. Bladen, althans de bovenste met topranken; — bladen voet lang, slippen lijn-lancetvormig puntig; doornen der blads de lang, plat, bijkans kransgewijze: 13. D. platyacanthus; — kans als n. 13, maar de doornen aan den top der scheede 4—1l duim lang, loofslippen van onderen met veel stekelharen: 14. £ Hystrix ; — doornen der scheeden en stelen enkel en in ri priemvormig; slippen talrijk digt, bijkans over elkander lijnvormig zeer puntig, 6—7} duim lang, aan de randen, van bo op 3—5, van onderen op 5—6 nerven digt stekelharig ; noot rond langwerpig, stroogeel: 16. D. hirsutus ; — bladsteel _ randen met kegelvormig-priemvormige doornen, slippen lijn-la vormig, priemvormig-puntig, 14 — 15 duim lang, 1 breed, van ren op 2, soms ook op den middennerf stekelharig, niet aan de den, noot rond, spits, 7 lijn lang, schubben in 15—16 rij D. geniculatus ; — onderste loofslippen 1} voet lang, En breed, bovenste 6—8 duim lang, aan de randen, boven op 8, onderen op den middennerf schaars stekelharig, kolfsteel e derste scheede met kort zwart vilt en digte zwartbruine loo 19. D. elongatus ; — doornen der bladscheede ng wit, naar boven zwart; slippen lijn=
3 voet lang, 1 duim breed, aan de randen, a in van boven op 2 nerven stekelharig, achtig en leêrachtig, onderste 8 duim lang, van achteren » et doornen, noot plat-kogelrond met eene punt, 1 duim dik: accedens ; — stam dik, bladscheeden lang, rolrond, met dw van aan den voet vereenigde aan den top zwarte doornen met 2 rijen doornen: 23. D. mirabilis ; — de lange rolrond den met talrijke kransen van haarvormige zwarte doo top met kromme doornen, slippen lijn-lancetvormig, |
PALMAE. 85 DAEMONOROPS.
duim lang, 6—8 lijn breed: 24, D. crinitus ;— doornen der scheede hoog vergooid: 25. D. verticillaris.
b. Bladen zonder of zeer zelden met eene toprank ; — doornen - der scheede 3—9 duim lang, priemvormig, in rijen of enkel, noot rolrond langwerpig, 1 duim lang, bleek: 15. D. oblongus ; — loof- slippen met 3 nerven, langer dan 1 voet, een duim breed, van onderen op alle nerven lang stekelharig, van boven op de hoofdnerven en de randen met korte stekelhaartjes: 17. D. Korthalsii ; — bladen lang gesteeld ; loofslippen naar den top digt, lijn-lancetvormig, spits, noot grooter dan eene kers, bruin: 21. D. ruber; — bladen somtijds met eene toprank; doornen der scheede in dwarse rijen, lang, priem- vormig plat, uitgespreid of teruggeslagen, slippen talrijk lijn-lancet- vormig, zeer puntig, 11—18 duim lang, 3—-1 breed, met 3 nerven, schaars stekelharig, noot elliptisch kogelrond, met eene dikke punt, bijkans 1 duim dik, met 15—16 rijen van breed-vierhoekige schub- ben, van buiten met bloedroode hars bekleed : 22. D. Draco.
$ 3. Geene algemeene kolfscheede, maar slechts scheeden voor de takken der kolf, eerst gesloten rond, dan geopend en plat uit- gespreid, perkamentachtig, vliezig, zelden leérachtig.
a. Bladen met eene toprank, kolf zonder rank: 26. D. leptopus. b. Bladen zonder toprank; kolf van eene rank voorzien ; — loof-
slippen van onderen bruinviltig: 27. D. platyspathus ; — blad-as roestkleurig viltig: 28. D. Guruba.
$ 4. Soorten tusschen Daemonorops en Calamus het midden hou- dende, met gene verwant door de algemeene kolfscheeden, met deze door de verlengde buisvormige en niet afvallende takscheeden ;: — zonder toprank, maar de kolf met eene rank; doornen der blad- scheede priemvormig, naar boven en op den ondersten rand des steels haarvormig bruin digt, naar boven gerigt, op de as kort kegelvormig; slippen lijn-lancetvormig puntig, 4—7 4 duim lang, 4 bijkans 1 duim breed, drienervig ; noot rond-eirond puntig, schubben in 22 rijen, geel met bruinen rand: 29. D. barbatus; — doornen der scheede in rijen, op den steel enkel, priemvormig, op de blad-as zamen vloeijend en teruggebogen, slippen bundelsgewijze geordend, 7—104 an lang, met veel nerven: 30. D. heteracanthus. |
PALMAE- 86 DAEMONOROPS.
$5. Soorten,waarvan de plaats onder de voorgaande $$ onzeker 31. D. fasciculatus ; — 32. D. niger ; — 33. D. aandietsn— 34. D. ain — 35. D. calapparius.
$ 1. Cymbospathae Mart. be. p. 826. Spathae membra taceae vel coriaceae, exteriores, nisi omnes, completae, primum superpositae, fusiformes in rostrum productae, ventre semiap diutius persistentes.
ke nee strictus BL. … Protides non aut t bre
laate. subulato-acuminata, 1—14 ea he lats, nervoso-plicata, coriacea, ten et in kde
dE v. p. 106 sed huic spadix fructifer sn Sumatra, in de binnenlanden; de lange stam levert 0, TORIUS bindsel en stokken. — - De door m. ‚ vermeld e
daum benut: hornet dè Oerioma ternat, of a Ory.
2. Daemonorops melanochaetes »1. Caudices pedum longitudine ; frondes plerumque aculei Vaginarit et peotorn. densi
nearia brrbnetidink trinervia in nervis súpra erge instructa, chartacea, saturate viridia, Rene | 1115 poll. longa, 6—8 lin. lata; spathae acumina vaginarum frondium instar dense appresse acule
dein nutantes coarctati, drupae globosae, Rn do
PALMAE. SS DAEMONOROPS.
fido apiculatae, cerasi majoris magnitudine, loricis medio sulcatis fusco-marginatis, recentibus flavo-viridulis, siccis testaceo-luteis. Dae- monorops melanochaetes Blume in R. et Sch. Syst. Veg. VII. p. 1333 ezel. syn. — Mart. l.c. p. 198, tab. 117 et 125, 1. Blume Rumphia ILL. p.3, tab. 134 et 137. Hassk. Tijdschr. nat. Gesch. UH. p. 175. Mig. in Pl, Jungh. I. p. 161. — Palmijuncus s. Rot- tang Itam miger Rumph. Herb. Amb. IV. p. 101, tab. 52 (Calamus niger Willd.?) ab aliis tanquam propria species: D. niger (conf. infra p. 102). — Fructus exilis Canna de Bengala ereditus Clus. Ezot. p. 24, fig. 2 e Java (immaturus).
Java, vooral in de westelijke provincien, zoowel op de lagere, vooral kalkachtige gebergten als in de wouden der hoogere vulka- nen. In ’s lands plantentuin te Buitenzorg bereikt hij eene lengte van 800 voet. — Poeloe Pinang, Luzon, enz. Op Java: Rottan Selang, volgens suxenunnN; Hoë Selan, Sellang of Seël in de bergstreken van Java, volgens BLUME,
3. Daemonorops petiolaris crsrr. Erectus, aculei vaginae subu- lati nigricantes obscure seriati, in ore nulli. in petiolo 6—7-pollicari inferne oblique seriati sursum per dorsum uncinati, margine dentiformes vel nulli, in rhachi frondium inferiorum subnulli, in frondium summarum parte cirrhifera redunei. rhachis 4—5-pedalis; segmenta linearia in aris- tam acuminata aequidistantia conferta 15—l7 poll. longa, 6—7 lin. lata, carinâ utrinque nervisque 2 supra setiferis; spathae fusiformes rostro “ corpus subaequante, extimae 2 setis fusco-nigris et expallidis densis, summo rostroinermi, spadices 12-pollicares (masculi supradecompositi) calyces corollâ duplo breviores, dentes barbulati, drupae…. Daemono- rops petiolaris Griff. Caleutt, Journ. Nat. Hist. V. p. 95, Mart. l.c. p. 326, tab. Z. XVIII fig. IL. — Inflorescentiae fusco- vel ferru- gineo-tomentellae.
Malakka,
4, Daemonorops calicarpus erier. Scandens, aculei vaginae subu- lati fusco-spadiceì inaequales seriati dorso frequentissimi, in orae parte ventrali nulli, petioli pedalis (basì non gibbosi) marginales quam dor- sales longiores, rhachis in supremis frondibus cirrhiferae recti et re- dunci; segmenta pedalia, 4—5 lin. lata, aequidistantia approximata linearia setaceo-acuminata, carinâ subtus frequenter, supra nervisque 2 parce setulosis; spathae fusiformes, rostro corporis 4 superante, 3 imae dense aculeis setiformibus expallidis, summum rostrum inerme, spadices masc. supradecompositi 14—15-pollicares, ealyeis corollâ du- plo brevioris dentes barbulati; femineì 3 —8-pollieares, drupae ovoideo- globosae vertice acutac, squamae margine lato fuseae centro cordiformi
PALMAE. SS DAEMONOROPS,
flavescentes, orthostichae 15—18. Daemonorops calicarpus Griff. le. p. 92, Mart. l. c. p. 526, tab. 175, fig. VI. tab. Z. XVIII. fig. VIT Z. XXII. fig. XI. — Peduneulus masc. adnatus anceps angulis uti spatha setosis; fem. pedunculi magis liberi. Drupae diametro fere 9 lin.
Malakka, de mannelijke Rottan Cochurminia, de vrouwelijke _ R. Rochur genoemd.
5. Daemonorops malaccensis manr, Caudex…, frondes…… spadici (masculi supradeeompositi 17-pollicaris) spathae lanceolato-fusiformes, corpus quam rostrum triplo vel quadruplo longius, aculei extimae s bulati pollicares e basi pallidiore spadiceo-fusci parci, in carinis 2 rum distinctis et ín rostro secundae parciores, reliquarum nuli; florescentiae thyrsoideo-contractae multiflorae fusco-pulverulento-tom tosulae, calyx nervosus corollâ duplo brevior tridenticulatus flocc ciliatus. Daemonorops malaccensis Mart, l, c‚p. 321. — Spadices teste Marrro cum D. palimbanici Bl. conveniunt, attamen eupula flori sub- jecta minus evidenter bidentata sed potius patellaeformis subintegra.
Malakka, waar deze soort Rottan Kertong heet; GRIFFITH t. a. p. bl. 94,
6. Daemonorops grandis erier. Aculei vaginae lato-subulati e basi albida spadicei transverse seriati, in ore nulli; petioli basi gibbosi marginales et rhacheos cirrhosae dorsales breviores et crassiores, recti et redunci, sparsi aut palmati; segmenta aequidistantia glauca lineari- lanceolata acuminata 18—20 poll. longa, 15 lin. lata, inermia vel margine et in carin setulosa; spathae erassiusculo-fusiformes, rostr corpus subaequante, uti vagina fusco-pulverulento-tomentosae, binae imae bicarinatae et tertia unicarinata, aculeis lato subulatis spadiceis; spadic (masc. supradecompesiti) 10—15-pollicaris rami abbreviati compac calyx petalis breviter acutatis duplo brevior sinuato-tridenticulatus mar. gine fusco-ciliatus, drupae globosae 9 lin. crassae, vertice acuto pallid flavescentes vel fuscidulae, ortostichis 15, squamarum margines albid apex fuscidulus, dorsum convexulum. D. grandis Griff. le.p 8 Mart. Lc. p. 327, tab. 175, fig. IX. tab. Z. XII. fig. 11. Dru ld resinoso-sanguineae. D, hygrophilo aflinis, pinnis latioribus c: differt. ZE
Malakka, waar hij Rottan Salmamboe heet.
1. Daemonorops intermedius crrer. Aculei vaginae lati seriati sparsique nigricantes, in ore nulli, petioli b les alii conici reduncique intermixti, rhacheos cirrhiferae redunci menta inaeq ualiter subdistantia lineari-lanceolata acuminata subtus carinâ setigerÂ; spadicis (femineì decompositi contracti) peduncul natus subinermis; spatharum ventricoso-fasiformium rostrum aequans, extima bicarinata et secunda aculeis pollicaribus ang __subulatis crebris nigricantibus; drupae globosae 7 lin. crassae squamae pallide flavescentes spadiceo-marginatae, orthostichae 1 Daemonorops intermedius Griff. Lc. p. 86. Mart. 1. c. ). 327, tab. fig. VII — A praecedente staturâ nonnihil minore differt.
PALMAE. sg DAEMONOROPS.
aculeis vaginae, petioli et spatharum dimidio angustioribus et longio- ribus; drupae squamae non albo- sed spadiceo-marginatae. Malakka, Rottan Chrysa genoemd,
8. Daemonorops fissus Br. Aculei petioli recti sparsi, rhacheos ecirrhosae (an semper?) confluentes redunci; segmenta inaequidistan- tia, angusto-lanceolata acuminata, supra in nervis 3—5, subtus in carina raro apiceque saepe bifido setulosa, 14—20 poll. longa, 15— 21— 3 lata; spadicis (fem. decompositi contracti 7 —8-pollicaris) pe- duneulus aculeatus, spatha extima…, intimae inermes lanceolatae acu- tae, drupae ovoideo-globosae vertice acuto ochroleucae, orthostichae 18. Daemonorops fissus Blume Rumphia 1. p. 17,tab. 144. Spe- cies praecedenti nee non sequenti affinis, pinnis latioribus et subtus etiam parce setulosis discriminata. — Frondes stirpis probabiliter novae a cl. Bl. examinatae rhachis 6—8 poll-4 pedes longa, petio- lus tripedalis. Drupae cerasi minoris magnitudine.
Borneo, in de vochtige bosschen bij de rivier Doesson.
9. Daemonorops Lewisianus cnarr. Aculei vaginae subulati nigri laxe’seriati, in ore nulli, petioli basi torosi breviores conici sparsi recti, rhacheos cirrhiferae palmati redunci; segmenta aequidistantia approximata linearia acuminata, 13 —15 poll. longa, ; lata,margineet supra in carina nervisque 2 setulosa, spadicis (decompositi contracti) pedunculus brevis supra inermis, spathae ventricoso-fusiformes 8—9 poll. longse, rostro corporis 4 aequante, extima bicarinata et una al- terave insequentium fusco-tomentosae, aculeis-nigris subulatis ; dru- pae globosae vertice acutiusculae, squamis pallide flavescentibus versus margines inferiores nigricantibus, orthostichis 15. Daemonorops Le- wistanus Griff. l.c. p. 87. Mart. l.c. p. 827, tab. 175, fig. IV. tab. Z. XVII fig. VIL Spadices utriusque sexus aequilongi, masculi pedunculo graciliore et magis libero, tomento paleaceo fusco spadicis masc. evidentiore. Flores masc. 3 lin. longi.
“Poeloe Pinang, Rottan Kitjoem genoemd.
10. Daemonorops angustifolius orirr. Aculei vaginae grisco- et fasco-irroratae plano-subulati subseriati crebri fusci, in ore nulli, pe- tioli basi gibbosi plani et conici breviores, rhacheos cirrhiferae redun- ci; segmenta aequidistantia angusto-linearia filiformi-acuminata, 8—10 poll, longa, 3—4 lin. lata, margine et utrinque in carina nervisque
PALMAE. 90 5 DAEMONOROPS.
2 parce setulosa, spadicis (masc. supradecomposití) pedunculus arma- tus, spathae cylindraceo-fusiformes, rostro corporis dimidium aequante, extima bicarinata fusco-flocculosa aculeis planis aliisque setiformibus ubieunque sparsis, calyx repando-denticulatus corollà triplo brevior, margine fimbriato-barbulato. Daemonorops angustifolius Griff. l. c.p. 89, Mart. l.c. p. 329, tab. Z. XVIIL fig. 4. Spathae 13—14 poll, longae. Pedunculus totus adnatus. Malakka, Rottan Ghittok genoemd.
11. Daemonorops hygrophilus marr. Vaginae, petioli et spatha ex- tima aculeis late subulatis spadiceo-nigricantibus, rhachis cirrhifera parce aculeata, segmenta aequidistantia, linearia acuminata et _cuspí- data, novella margine nervisque parce setulosa; spathae ventricoso- fusiformes, extimae bicarinatae rostro corporis medium excedente, spadix masculus supradecompositus parce fusco-paleaceo-tomentellus, calyx trie denticulatus, petalis obtusiusculis plus duplo brevior, drupae…. Daemo- norops hygrophilus Mart. Ll. c.p. 204, tab. 171, fig. U. tab, Z, VIT, fig. VILXIL -
Malakka. — Rottan-Aiër genoemd.
12. Daemonorops monticola crirr. Erectus, caespitosus; aculei va- ginae dense castaneo-furfuraceae subulati nigri subseriati, in ore nulli, petioli basi gibbosi breviores semiconici recti aut utí rhacheos cirrhi- ferae reversi; segmenta aequidistantia linearia subulato-acuminata, 10— 11 poll. longa. 5—6 lin. lata, margine et supra in carinâ nervisque 2 setulosa; spadicis (feminei decompositi conferti) pedunculus inermis brevis, spatha extima fusiformis, rostro corpus 4} aequante, bicarinata, aculei pollicares nigrìcantes subulati et subsetiformes, spathae interio- res inermes rostro breviore, drupae ovoideo-globosae vertice acutae, 1 lin, erassae, 7, apice non computato 6 lin. altae, squamis fuscidulis quasi rore adspersis lineâ submarginali obseuriore, orthostichis 18. Daemonorops monticola Griff. Ll. c.p. 90. Mart. L. e.p. 328, tab. 115. fig V. — Palma 8 pedes alta. Petioli superiores subpedales ; cirrhus sesquipedalis.
Malakka, in gezelligen groei in de bosschen van den Goenong Miring, Ophir, 1500 — 2000’.
$ 2. Solenospathae Mart. l.c. p. 328. Spathae plerumque crassae et coriaceo-lignescentes, oblique truncatae et dorso bidentatae, inde ex apice (jam juvenilistadio sucerescentibus partibus spadieis perfosso) per totam longitudinem dehiscentes (apertae) atque rhacheos internodia quam in eymbospathis plerumque longiora denudantes, inflorescentia- rum partialium ramulis subdistiche expansis, basi circumscissae et ci- catrices relinquentes, pleraeque tunc Miciduss: imâ plerumque diutius remanente, nunc ecarinatà nune bicarinatà.
13. Daemonorops platyacanthus marr. Caudices altissime scan- —
dentes basi subsimpliees, frondes utplurimum cirrhiferae 6—8-peda-
les; segmenta sparsa subeoncinna, lineari-lanceolata, acuminata; aculei vaginarum magni complanati subvertieillati, recti, rhachium et cirrho-
PALMAE. 91 DAEMONOROPS.
rum inferiores sparsi,superiores verticillato-confluentes redunci ; spa- dices decompositi, spathellulae obliteratae, drupae ovales. Daemono- tops platyacanthus Mart. l. e.p. 204, tab. 160, fig. 1,2, 3, p. 338. D. oblongus Blume Rumphia III. p. 23 ea parte tab. 140 A. tab. 141 A. B. — D. platyac. praesertim distinguitur aculeis 1—2 poll. longis in ipso vaginae ore postice deficientibus, segmentis minus fre- quenter setulosis, corollae fem. lacíniis quam tubus paullo longiori- bus, loricae squamis planiusculis.
Java en andere Sunda-eilanden. — Hoë trattas, H. tri- tas of tertas.
14, Daemonorops Hystrix mart. Aculei vaginarum spatharum- que plani seriati patuli, in vaginae margine crebri longissimiì 5— 10- pollicares, erecti, petiolorum et rhachis cirrhiferae conici inaequales recti et redunci; segmenta aequidistantia linearia acuminatissima, subtus in nervis crebre setulosa; spathae vix carinatae bidentatae, praeter imam deciduae; drupae oblongo-cylindricae, vertice acutae subsemipollicares, squamis ochroleuco-pallidis, 12-seríalibus. Dae- monorops Hystriz Mart. l. c.p. 205, tab. 176,fig. IV. p. 328. — D. oblongus Bl. l.c. partim v. e. tab. 141, fig. C, tab. 142, fig. D. et 1—2, tab. 140, fig. 1—6. Praesertim D. platyacantho valde affinis, differt: „ aculeis in vaginae ore longissimis 4— 1 0-pollicaribus, seg- mentis frequenter praecipue subtus setulosis, fl. fem. breviter pedi- cellatis et quasi sessilibus, (spathellula duplex cujus mentionem fecit 3 b. crieeitg, mihi quidem infra florem solitarium non obvenit) corol- 4 lae limbo breviore et fructu semipollicari, orthostichis convextusculis 12183.” (MART.).
Java. — Malakka: Rottan Sabote of Pasisir mal.
Ree rider eg ie aak he elen
15. Daemonorops oblongus mart. Caudex scandens, frondes S— 9-pedales plerumque ecirrhosae? aculei 3—9 poll. longi, vaginarum e basi nodosa subulati, sparsi aut serìati, recti, rhachium recti refracti, segmenta sparsa subeoncinna lineari-lanceolata acuminata, spadices paniculati, drupae eylindraceo-oblongae, pollicares, pallidae. Daemo- norops oblongus Mart. 1. c.p. 205, tab. 160, fig. IV. p. 328. Blume Rumphia UL. p. 28 ex parte, tab. 140, fig. 7—10,qui D. oblongum eum C. adsperso suo confudit, uti exposuit cel. MARTIUS l.c. —
PALMAE. 93 DAEMONOROPS.
„D. oblongus quem cl. Br. eum C. adsperso suo commiscuit, ab hoe, ut notas generis et singularem concretionem pedicellorum cum in- sequente spathella taceam (quo C. adspersus cum C. symphysipode convenit) differt: vaginae aculeis multo longioribus e basi nodosa ortis crebrioribus sparsis nec seriatis, fructu eylindraceo pollicari nee | ellipsoideo et breviore, orthostichis 12 nec 15.” — A D. platyacantho_ differt indole aculeorum, qui multo angustiores, minus nitidi et basi nodosa emergentes, druparum parvâ magnitudine, formâ et « lore. — Anne huc Calamus oblongus Reinw. Schult. Syst. Veg. VII. p. 13. Hassk, Tijdschr. nat. Gesch. IX. p. 171? vel ad ee tem?
Java, bij Tapos en elders. — Rottan Pela volgens suxcn | (PL. Jungh. IL. p. 161.)
16. Daemonorops hirsutus 1. Aculei vaginae et petioli sparsi seriatique subulati circa os vaginae longiores spadicei, in rhachí cirrhiferâ solitarii vel palmato-uniti redunci; segmenta numerosa Sudtantis subimbricata linearia acuminatissima,6 —7 4 poll. longa, vix } lata, margine et supra in nervis 3—5 subtus in 5—6 brius setulosa; spadicis (feminei decompositi) pedunculus aculeis subulatis rectis, spathae.… , drupae cylindraceo-oblongae pollicar vertice brevi-acutae, stramineae, orthostichis 15—16. Dann hirsutus Blume Rumphia 111. p.21,tab. 135 et tab. trshi Mart. Lc. p. 328. A praecedentibus differt praesertin s segmentis proximatis setuloso-hirsutis et armaturâ vaginarum.— Petiolus semi- pedalis ; frondes 5—6-pedales. Spadices fem. florentes el po longi, flores fertiles 2! lin. aequantes.
Sumatra, in de bosschen van het binnenland.
Var. B. brevifolia Blume 1. c.: rhachis crassior, ndumento ochre ceo, segmenta breviora, supra in 3, subtus in medio ee 45—5} poll. longa, > lata. S
han atra, in de provincie Padang.
17. Daemonorops Korthals pi. Frondes mon r semper?), segmenta plurima elongato-linearia acum: Lm nervia, ultropedalia, 7—9 lin. lata, in nervis supra marginequs
PALMAE. 93 DAEMONOROPS.
tulis raris subtus in omnibus nervis primariis et secundarijs hirsuta; aculei… … spadices fructiferi pedales divaricati, nutantes, indumento tomentoso tenello arctissime adhaerente fusco-ferrugineo vestiti, in alis calliferi, drapae globoso-ellipsoideae semipollicares, stigmatum tuber- culis coronatae, squamis rhombeis (orthostichis 15 —16) medio sul- catis, pallide stramineis, basin versus fuscescentibus, margine angus- tissimo erosulis. Daemonorops Korthals Blume Rumpha IL. p.23, tab. 5 c. Mart, Ll, e. Ab D. hirsuto differt segmentis majoribus et abunde druparum formâ.
Borneo: in de binnenlanden van het zuidelijk gedeelte, in het gebergte Sakoembang.
_Affinis videtur Daemonorops longipes marr. l. c.p. 205, tab. 116, fig. Vl tab. Z. XVIII. fig. XVII. p. 329, — Malakka.
18. Daemonorops geniculatus mart. Aculei vaginae…, in petiolo longiusculo marginales conico-subulati sparsi, in rhachi cirrhifera dorsales semiverticillati redunei ; segmenta subaequidistantia lineari- lanceolata subulato-acuminata, 14—-15 poll. longa, 1 lata, subtus in nervis 2 et subinde in carinâ setifera, margine nuda; spadicis feminei decompositi pedunculus sesquipedalis in margine aculeis conicis in- structus, rhachi supra spatharum insertionem tumidâ; spathae… …, drupae sessiles subglobosae vertice acutae, 7 lin. altae, 6 crassae, squamis pallide testaceis margine rufo-fuscis, orthostichis 15—16. Calamus geniculatus Griff. Ll. c.p. 67. — Daemonorops Mart. l.c. p. 329, tab. 176, fig. 1. Longitudine pedunculi et petioli accedit ad D. longipedem, diftert venulis transversis non conspicuis, pedun- culo quidem compresso sed non acute ancipite, aculeis robustioribus, floribus fructiferis sessilibus nec pedicellatis. É tumoribus in spadicis nodis observatis cl. GRIFF. nomen specifieum derivavit.
Poeloe Pinang. — Rottan Dodoer mal.
19. Daemonorops elongatus zr. Aculci vaginae et petioli.. rha- chis cirrhiferae conico-subulati 4—5 lin. longi, inferne rectiusculi simplices, sursum palmati recurvi; segmenta crebra sparsa et inter-
rupta, linearia subulato-acuminatissima, inferiora 14 ped. longa, 14
poll. lata, superiora 6—S8 poll. longa, 6 lin. lata, margine et supra
PALMAE. … 94 DAEMONOROPS,
in nervis 3 subtus in carinali raro setulosa, spadicis (fem. decom- positi ferrugineo-tomentosuli 15 pollices longi) laxe arrecti pedun- culus spathaque ima (6-pollicaris) lanceolata obtusiuscula hirsutie brevi nigrescente, aculeis densis nigro-fuscis ; ovaria ovoideo-globosa fuscidula orthostichis 15. Daemonorops elongatus Bl. Rumphia 1, p. 16. Mart, L c.p. 329. A D. longipede differt inter alia pedun- eulo quam spatha breviore, a D. geniculato, cujus spadix computato pedunculo tripedalis est, item minore, spadice et segmentis maja bus, supra in 3 nervis setulosis, quum D. geniculatus infra set sa habeat, a D. accedente cum spathâ pedunculari crebro aculeaià | eo quod segmentorum nervi laterales venulis transversis conspicu: connectuntur. (MART.) ee
Borneo, in de binnenlanden van Panjering: ES
20. Daemonorops accedens pr. Aculei vaginae verti sparsi subulati recti albidi sursum nigrieantes, rhachis eErhiforid inferne simplices, superne palmati redunci; segmenta sparsa lineari-_ lanceolata acuminata, 1—14 pedes longa, pollicem lata, margin utrinque in carina et supra in nervis 2 setulosa (venis inter ner vix eonspicuis); spadicis (masc. deeomposití, feminei compositi) dunculus spithameus aculeis acicularibus et subulatis, ramis la culis ; spathae ligneo-coriaceae (deciduae), extima 8-pollicaris do serie gemin aeuleorum e basi incrassat snhulatorum, reliquae in mes; drupae depresso-globosae vertice acuto, diametro fere polli Daemonorops accedens Blume Rumphia UIT. p. 13, tab. 13: et 148, fig. S—12. Mart. Le. p. 329, tab. 116, fig. V. Mig. Pl. Jun Í. p. 161. Caudex trigintapedalis et ultra arbores adscendens. des 7—9-pedales, in planta nova ccaudatae, segmentisque pollice latioribus. Spadices ex alis frondium su duneulati, 14—16 poll. longi. Loricae squamae rh recentes gilvae hic illie materie punice obductae, / centes, 18—21-seriatae, — Var. « brevispatha Bl. l. c. dk segmenta apice subinaequali-attenuata, REE ne obtusiores.
Java, in het westelijk gedeelte in de voltige b dig in de provincie Bantam tusschen Tuebak en Tjim koffij-plantagen bij den berg Salak in de provincie
PALMAE. 95 DAEMONOROPS.
elders in de Preanger, — Sumatra in de provincie Padang (ook var. «). De vruchten zweeten eene geringe hoeveelheid van eene soort van drakenbloed uit, waarvan de inlanders gebruik maken om de in fijne plaatjes gesneden rottan en de plaatjes van de stelen van eenige palmen (waarvan zij allerhande voorwerpen maken) bruinachtig rood te kleuren. De stengels leveren geene bruikbare soort van rottan. De jonge toppen worden zoo als van andere soorten onge- kookt of gekookt gegeten. — Hoë Pella of Rottan Pella, Hoë Selan.
21. Daemonorops ruber mart. Caudex… … frondes longe petio- latae ecirrhosae, vaginae..…., petiolorum aculei sparsi subulati recti, segmenta versus frondis apieem conferta, lineari-lanceolata acuta, spa- dix... drupa subglobosa, ceraso major, sqruamis rufis. Daemonorops (Calamus Reinw. mss.) ruber Mart. l. c.p. 205 (wel 209) et p. 329, haud Blume Rumphia LIL. p. 6 (vquippe cujus frondes cum veri D. rubri frondibus non conveniunt, alii, nescio cui, speciei adscribendae, fructus vero, quorum descriptionem (p. 6) et iconem tab. 148, fig. 812 exhibuit, ad D. accedentem ejusdem auctoris pertineant, ubi easdem (!) icones fab. 148, fig. 8—12 (p. 16) iterum explicatas invenies, unde suspicio movetur, D. rubrum Bl. esse speciem mix- tam. Ilius autem D. accedentis fructus in spiritu vini asservati, dissoluto prineipio tingente et per loricam infiltrato toti rufi et opaci facile poterant cum veri D. rubri Reinw. fructibus commisceri, id quod et ipsi optimo REINWARDT accidisse videtur quum ieonem quam in fab. 116, fig. V vides, tamquam ad D. rubrum pertinentem nobis tradiderit, quem errorem litteris postea ad nos datis recognovit, illam figuram ad D. accedentem Bl. revocando.” mart. 4. e. — Haud Mig. Anal. Ind. T. p. 6 olim fide Bqumer allegatum; hinc statio in insula Borneo etiam dubia.
Java, in de provincie Bantam, door REINWARDT ontdekt.
22. Daemonorops Draco mart. Frondes interdum cirrhiferae; aculei vaginarum conferti transverse seriati elongato-subulati com- planati patentes aut reflexi, rhachium inferne simplices recti, superne palmato-divisi recurvi, pallidi, tandem nigro-spadicei, segmenta plu-
rima lineari-lanceolata acuminatissima, 11—18 poll. longa. 34
PALMAE. 96 DAEMONOROPS.
lata, trinervia, margine et in nervis utrinque setis raris instructa, chartaceo-membranacea, saturate viridia, spadices laxi arrecti poly- gamo-dioici, 14— 2-pedales, masculi graciliores magisque compositi, spathae acuminatae extus tenuiter ochraceo-indutae, infima bispithamea ad utramque costam dorsalem aculeata, reliquae nudae vel posteriores tantum in nervo medio subtus parce aculeatae, drupae ellipsoideo- globosae, vertice erasso-mucronatae, fere pollicaris diametri, sqamis 15—16-stichis lato-quadrangularibus, sulcatis, utrinque emarginatis, subosseis, integerrimis, stramineo-fuscis, margine inferiore castanei extus resinà atro-sanguincâ puniceâ obductis. D. Draco Mart. Lc p. 211 et 329,tab. 119, fig. IX. Blume Rumphia UI. p. 8,tab. 131 132, 137 C. — Calamus Rotang var. & draco Linn. Spec. pl. # 463. — C. Rotang Plenck. Pl. off. tab. 276. — Calamus gee Willd. ge pl. IL. p. 203. Hayn. Arzn. Gew. X. Es. Pl. off. fasc. 17, tab. 3—A4. Blume in Bijdr. Nat. Wetens VIT p. 115. Rozb. Flor. Ind. II. p. 774, — Palmijuncus draco seu Rottang Djernang Rumph. Herb. Amb. V.p. 114, tab. 58, fig A—D. qguoad fructum teste Bl. falsa. — Drakenbloeds-Rottan; Valentyn Beschr. Amb. TIL. p. 218, tab. XLIX. — Rottang Dsjere- nang Kaempf. Amoen. exot. p. 554. Valent. Hist. Simpl. p. 26: et Ind. litt. XXXIII. p. 489. Caudex inferne brachii crassilie, sim, plex, sed imâ, utplurimum, quibusdam innovationibus consoci frondium vaginis undique aculeis horrentibus involucratus, ultra 60. pedes elongatus et alte scandens. Frondes 7—9 pedes longae vel longiores, ecirrhosae vel rhachi nonnullarum in loram aculeatum ali quot pedes longum continuatâ. Vaginae tubulosae, arctae, crassae, ligulâ bfevissimâ lato-rotundatâ, sub petiolo incrassatae, juniores furfuraceo-adspersae, postea fusco-virentes, aculeis crebris pers series obliquas conjunctis; petioli innovationum longissimi, sh validiores, aculeati; rhachis virens. Pedunculi inferne vaginae í quenti adnati, 4—6 poll. liberi, teretiscomipressi. De reliquis miam BLUMEL descriptionem Ì. c. 5 Sumatra, vooral in de moerassige bosschen van het oosteli deelte, van waar, vooral van Djambi en Palembang, zoo als reeds purus ({. a. pl. bl. 116) aangeteekend heeft, nu nog de roots veelheid en de bestste soort van drakenbloed aangevoerd wor Borneo, vooral het zuidelijk gedeelte. — Poeloe Pinan
PALMAE. 97 DAEMONOROPS.
Java, volgens RUMPEIUS, maar daar hij van de Javaansche noot be- rigt, dat zij minder kleurstof oplevert, bedoelde hij welligt D. ac- cedens. RuMPuwS (/.a. p. bl. 115) deelt vele bijzonderheden omtrent het inzamelen van het drakenbloed mede. Deze bloedroode harsachtige stof, waarmede de noot bedekt is, wordt door het schudden in eenen zak of op andere wijze daarvan gemakkelijk afgescheiden, en vervolgens doormiddel van eenezeef van de schubben en andere deelen der vruchtschillen gezuiverd. In de zon verwarmd of in gesloten va- ten aan heeten waterdamp blootgesteld, wordt die stof zoo week, dat men haar in rolronde stukken van de grootte van een vingerlid of in balletjes van de groötte eener pruim kan kneden, díe vervolgens in stukken van palmbladen ingewikkeld worden. — Eene minder goede soort wordt door uitkoken der gekneusde vruchten verkregen, en komt niet zelden, met andere harsen vermengd, in ronde stukken voor %). — De stammen van dezen rietpabn leveren voortreffelijke
Rottanstokken.
__*) De onvermoeide ruMmeurus berigt nog (bl. 118) in een bijvoegsel tot zijn belangrijk opstel over het drakenbloed het navolgende: „Anno 1701 heb ik van zeker assistent, dewelke langen tijd de opzicht over den handel van Sanguíis Draconis op Palembang gehad heeft, het navolgende verstaan, welk in 't voor- gaande niet aangehaald werd. — Dezelve bevestigt dat het S. D. wel van eene soorte van Rottang komt, zoo als mij die voor dezen van den Heer st. MAR- TYN toegezonden is: maar hij wist mij te berichten, dat de rijpe vruchten, af- gevallen zijnde, den stam nooit andere vruchten draagt, en dat dezelve van de bovenlanders bijeen verzameld werden, tot tijd en wijle zij eene goede quanti- teyt bij malkanderen hebben, welke dan in een rijst of ander blok fijngestampt zijnde, wordt de schil of bast zooveel doenlijk daaruit gezift. ’t Overblijfsel, dat goed S. D. is, werd in de son op een matje, ten dien einde daartoe ge- maakt, gelegt, door welkers warmte het zich tot eene leenige substantie be- geeft, en door haar, te weten de bovenlanders, tot ronde koeken gekneet werd, in de grootte van een Pienang, iets meer en min, ‘tgeen zoodanig van die lie- den naar Palembang afgebragt en verhandeld werd, en voor dezen zoodanig naar Batavia en verder naar ‘t vaderland gezonden is. — Doch doordien aan de Oost-Indische Compagnie naderhand door de ondervinding geleert is, dat den Inlander en Chinees daarmede begon te morssen, en met wasch of ander stof te vervalschen, heeft de Ed. Compagnie zulks niet anders willen ontvan- gen, als bij kleine stukjes, de lengte ruym een lid van een vinger en de dikte van een duym hebbende, ’twelk op de volgende wijze toegaat: Men neemt een groote koperen of ijzeren pan, die een derde vol water werd gedaan, en op 't vur gezet, dan doet men cen Rottang-matje in de pan, dat dezelve daar net in komt te sluyten, doch zoo, dat 3 ù 4 vingeren breed boven ’t water blijft, waarin dan het drakenbloed gelegt, en digt toe gedekt werd, dater geen waa- sem kan uytkomen. Wanneer dan ’t water aan ’t kooken raakt, werden de voor= Flora van Ned. Indië, III. oe
PALMAE. 98 DAEMONOROPS,
23. Daemonorops mirabilis marr. Caudex robustus, vaginae lon- gae eylindricae, zonis transversis aculeorum subulatorum apice atro- rum basi connatorum, qui per interstitia majores, sursum et deorsum eonnivent atque decussantur; spathae longe pedunculatae pendulae, peduneulo distiche spinoso. Reliqua ignorantur. D. (Calamus) mira-. bilis Mart. Le. p. 206, (p. 213) p. 329, tab. 115, fig. 11 b.
Sunda-eilanden, met nader bepaald (REINWARDT).
24. Daemonorops crinitus »1. Vaginae longae cylindraceae, ver- ticillis numerosis aculeorum criniformium atrorum, basi in annulum cohaerentiumn, longioribus demum decussantibus, petioli basi torosi rhachisque cirrhifera aculeis sparsis reduncis, segmenta subaequidis- tantia lineari-lanceolata, acuminata, infima 9—-10 poll. longa, 6 lin. lata, suprema 4 poll. longa, subtrinervia, margine et sursum in carinâ ttrinque setulosa; spadicis elongati nutantis pedunculus com- pressus spathae oblique truncatae, duae imae cum pedunculo aculeis sparsis ! revibus, conicis et setiformibus simplieibus palmatisque. D, erinitus Blume Rumphia IL p. 27. tab. 136, Mart. Lc. p. 329. Caudices complures alte scandentes. Frondes eum apice aphyllo acu- leis pluribus palmatis recurvis obsesso ct petiolo 5—1 Lenes vulgo 25—3-pedales et longiores.
Borneo, in de binnenlanden in de digte bosschen, oe in de westelijke streken bijv. langs de rivier Kapocas als in het zuidoosten bij de Doessonrivier. Volgens neNric1 worden van dezen rietpalm de beste Rottans verkregen, die uit Borneo en Sumatra mgee worden.
noemde koeken door deszelfs warmte zoo lenig, als dan door de Chinezen tot zoodanige gekneet dewelke om zijn vorige hardheid te behouden, i in koud van Licuala gewonden, en aan een Javaansch nettegaren, ìeder tw breed van malkander gebonden worden in de gedaante van een ste vlieger. Zoo word het van Palembang in kassen afgepakt naar Batavia, vandaar voort naar ‘t vaderland gezonden. — De proef van ’t drakenbloed is aldus: als men het D. neemt, en men legt het in 't vuur, of houd het brandende kaarse; indien het een lichte coleur van zich geeft, is t bijzonder goed tot de medicijnen; en wanneer men den nagel van zijn duym of vi nat maakt, men klopt daar ‘t D. op, hoe he nee et ler nagel blijft zitten, hoe beeter voor de schilders”
dl
PALMAE. 99 DAEMONOROPS,
25. Daemonorops verticillaris mart, Vaginae vertieillis subterna- tim approximatis aculeorum inaequalium, basi alte in manicam trans- versalem confluentium, convergentium et decussantium, aculeis supe- rioris verticilli subulatis robustis pallidis, apice nigris et deflexis, in- feriorum setiformibus, interstitiis inter manicas nudis; petioli in baseos margine aculeis magnis, tripollicaribus, sursum et in rhachi cirrhiferâ brevioribus cum setiformibus seriatìs, segmenta aequidistantia linearia acuminata, spathae 2 iniae seriebus transversis aculeorum setiformium basi unitorum, spadix decompositus, drupae globosae, vertice mamil- latae, pallidae, dein rufae, squamae lá-seriales. D, verticillaris Mart. l.c. p. 206, tab. 195, fig. MI. tab. Z. XIL. fig. 1, tab. Z. XXI. fig. VL VIT. — Calamus verticillaris Griffith bl. c.p. 63. Malakka. en
$ 3. Platyspathae Mart. L. c.p. 329. Spathae omnes partiales i. e. inflorescentias partiales involventes, universali deficiente, primum fusi- formes, sub anthesi omni longitudine dehiscentes atque in planum ex- pansae, plerumque pergameneae vel membranaceae, raro coriaceae, Spa- dix lorifer (exeepto D. leptopode, qui cirrhos fert quales a reliquis exulant).
26. Daemonorops leptopus marr. Caudex cum vaginis pollicem et ultra crassus scandens, frondes cirrhosae, aculei vaginarum saepe pal- mato-connexi, robustì, usque pollicares, in petìolo basì tumido secus margines crebri, in rhachi semiverticillati uncinati; segmenta magna linearia, spadix fem. pedunculatus, pedunculo ancipitì aculeato, rhachis inermis non lorifera, spatha bicarinata aculeata, spathae 2 interiores deciduae. D. leptopus Mart. l. c.p. 206 et p.329. Habitu et spadicis indole a contribualibus recedit et inter Solenospathas et Cymbospatbas quasi ambigit. Vaginae ore brevi apertae aculei robusti, basi incras- satâ saepe palmatim connexi, pallidi, pollicares vel breviores. Petiolus basi ín callum transversum inermem tumens, praesertim iu margine ‘aculeis rectis erebris, Rhachis uncis semiverticillatis, in cirrhum ex- currens. Segmenta majora plus bipedalía, 1 poll. lata. Spadix fem. ultra- bipedalis, pedunculo sexpollicari ancipite in angulis aculeato; rhachis ‘inermis nec lorifera. Inflorescentia íma intra spatham sexpollicarem, in carina gemina aculeatam, primum aliis insuper 2 spathis deciduis vìidetur incladi, et secundâ item spathâ deciduâ primum muvita; ter- tia spatha persistens adhaeret fere pedalis et summa pariter clauditur. Fructus immaturi globosi (MART)
Malakka. |
27. Daemonorops platyspathus marr. Caudex scandens tenuis; frondes ecirrhosae; segmenta sparsa, terminalia distincta, lineari-lan- ceolata. plurinervia plicata, subtus ferrugineo-tomentosula; aculei va- ginarum cerebri, subulati, recti, in petiolo rhachique recti et _adunei; spadicis masculi decompositi amenta abbreviata conferta;-aculei rectì; spathae planae, subinermes; lora aculeata, petala Knearia, viridi-flava. D. (Calamus p. 206, 210; platyspathús Mart. Le Ee
Tavoy, bij Tenasserim. TL erde en ann
ka
PALMAE 160 DAEMONOROPS.
28. Daemonorops Guruba mar. Caudex scandens; frondium ecir- rhosarum segmenta aequidistantia concinna linearia acuta; rbaches ferrugineo-villosae; aculei rhachium spadicumaue masculorum decom- positorum redunci; calyces campanulati trifidi quam petala lanceolata duplo breviores. Calamus Guruba Hamilton in Mart. l. c.p 206 (et 211) ef 330, tab. 115, fig, 1. tab. Z. XVIII. fig. XX et XXI; Dae: monorops ibid. b. c. B
Pegoe, Assam, op het gebergte Khasiya.
Daemonorops ramosissìimus Griff. Calc, Journ. of nat. Hist. V. p. 18 sub Calamo, in Flora nostra oecurrere non videtur sicut et D. Rheedii ej. l. ce. p. 713 sub Calamo, in ora Malabariae crescentes.
$ 4. Ambigui (Mart. l. c.p. 330) inter Daemonoropes et Calamos, illis accedentes spathis universalibus, imo etiam partialibus tubulosis, his spathis inflorescentiarum partialium earumque ramulorum elongatis et obeonieo-eylindricis persistentìbus (nec obliteratis). 29. Daemonorops barbatus marr. Lorifer, ecirrhatus, aculei va- ginae subulati sparsi secundum. oram et in petioli imo margine subu- liformes et setiformes fusci densi surrecti, in petiolo antice et in rhachi minores conici recti vel redunci sparsi et gemini, segmenta aequidistantia lineari-lanceolata, 4—74 poll. longa, 4—7 lin. lata, utrinque decrescentia, trinervia, margine et supra in nervis setosa (venis transversis conspicuis) ; spadicis (feminei decompositi) pedun- eculus adnatus inermis, spathae primariac chartaceae persistentes, lan- ceolatae convexae, antrorsum aculeis setisque fuscis, reliquae persis- tentes obeonieo-cylindricae inermes; drupae globoso-ovoideae vertice rostratae, squamis flavescentibus spadiceo-marginatis, orthostichis 22 D. barbatus Mart. 1. c.p. 330. — Calamus (Daemonorops in tab. 145) barbatus (Zippel. in Bijdr. Nat. Wet.N. p. 178) Blume Rumphia IL. p. 42. — Rottang acidum s. R. Assam Rumph. Herb. Amb. V. p. 119, tab. 58, fig. 2 teste Blumeo. Caudices plures elongati alt scandentes centrali brevisshmo tenui circumpositi, vagina, petiolu ac rhachis frondium tripedalium indumento tenerrimo cinereo-ochras- cente furfaraceo, hic illie deliquescente, obducta. Spadices alares, so- litarii, erecti, plures pedes longi, indumento tenui pulvereo fumigato aspersi, rhachi subtrigonâ apice interdum in cirrhum aculeatum ex tenuatâ infra spathas tubulosas ramos alternos emittente, aculeis spar: sis reduncis, pedunenlo erasso ad basin vaginae insequentis dorso longitudinaliter connato apice vaginato. Alii spadices rudime graciles simplicissimi. Drupae stylo indurato stigmatibus brevit coronato rostratae, seriebus 18 squamarum rhombearum, immaturis
PALMAE. 101 DAEMONOROPS-
flavescentibus, maturis ad margines inferiores fasciâ latâ nigro-fusc cinctis.
Celebes, in de districten Macasser Boeloe boeloe, bij de inlan- ders R. Assam d.i. zure Rottang genoemd. — Bouton. — Nieuw-Guinea, waar de bewoners de vruchten tot sieraden oprij- gen; op Celebes wordt de zuurachtige vrucht als tamarinde gebruikt.
30, Daemonorops heteracanthus mart. Lorifer, ecirrhatus, acu- lei vaginae seriati, petiolorum sparsi subulati recti, rhacheos sparsi et confluentes redunci ; segmenta per distantes fasciculos aggregata lan- ceolato-oblonga acuminata, 7— 10} poll. longa, 14—3 poll. lata, convexa multinervia coriacea, sursum in margine setulosa (venis trans- versis crebris conspicuis), spadicis (masc. decompositi 3—4-pedalis) spatha extima (? et insequens) angusto-lanceolata aculeata, spathae reliquae persistentes obconico-cylindricae inermes ; rami distiche flo- riferi arcuato-recurvi, calyx cupularis membranaceus corollâ qua- druplo brevior. D. heleracanthus Mart. U, c.p. 330. — Calamus heleracanthus (Zippel. l.c.) Blume Rumphia II. p. 56,tab. 139 (Daemonorops)— Segmentorum formâ, venatione nec non concavitate eum C. insigni Griff. congruit. Caudices plures ad frutices et ar- bores adscendentes, ad basin laevigati, denudati, 4— 5 poll. diam. Vaginae frondium lignosae, supra basin firmam pallidam inermes aliquantum ampliatae,glauco-virentes, im pressionibus ex aculeis antice adpressis relictis insculptae, indumento parco fusco adspersae, sub petiolo gibbosae, in ligula valde aculeatae, caeterum aculeis 6—9 lin. longis sparsis vel consociatis per series transversas dispositis, tan- dem patentibus pallide fuscis, plerisque in setas pectinato-consociatas nigro-fuscas transeuntibus.
Nieuw-Guinea, in de bosschen nabij de kust.
$ 5. Species imperfecte notae, certae quidem sed quoad sectionem dubiae, ee
31. Daemonorops fasciculatus marr. Aculei in vagina ore longe obliqua infraque petiolum gibbosa et in petioli lateribus cerebri, e basi albidâ incrassatà subulati spadiceo-cinerei majores minoresque sparsi, in petioli parte inferiore segmenta longitudine excedente breviores pas- sim redunci, segmenta numerosa, in fasciculos distantes disposita, li- nearia acuminata, 10—12 poll. longa, 6—7 lin. lata, margine et supra
—PALMAE. 102 DAEMONOROPS.
vin nervis 5 setosa, subtus inermia, spadix…. Prope D. angustifolium? Videtur e Solenospathis. Mart. Ll. e. p. 330. Malakka, — Rottan Pajar of Poesar.
32. Daemonorops niger u. Aculei vaginae infra petiolum gibbo-
sae et petioli conferti subulati nigro-fusci patentes, rhacheos cirrhi ferae semiverticillati redunci, segmenta hineari-lanceolata acuminatis sima, 15 —19 poll. longa, 4 lata vel latiora, trinervia, saturate viridia, utrinque et margine setosa ; spadices densi nutantes, drupae glo vertice acutae, virescentes,standem rufidulae, diametro subpollic: D. niger Blume 1. c. UL. p. 5. Mart. l.c. p. 330. — Palmijuneus niger Rumph. Herb. Amb. V. p. 101, tab. 52. — Calamus nig _Willd. Spec. 1. p. 203 et auct.? — A D. melanochacte segmentis latioribus differre videtur. de Amboina, noordelijk gedeelte, op de kast v van Eitos, vier Ayer Goeroe Goeroe; Rottan itam mal. of R. to Dea mette of Teboe amb. — Deze soort wordt weinig gebruik De Alphoerezen koken, volgens R‚ de stengels in bamboezen, sp ten ze en vlechten er eetkannen van.
33. Daemonorops palembanicus zu. Aculei rhacheos cirrhiferae postice quadrilateralis supra ad angulos parvi recti, in dorso majo- res, 2—3 lin. longi, distantes solitarii vel semiverticillati redunci. apice nigricantes; segmenta numerosa elongato-linearia subulat acuminatissima, inferiora 1j-pedem longa, 9 lin. lata, superiora midio minora trinervia, margine carinâque utrinque, supra in 2 vis raro setosa, spadicis (masc. supradecompositi) pedunculus s teres (inermis?), spathae…, calyx intra spathellulam acute bidentata obtuse tridenticulatus quam corolla duplo brevior, laciniae corollae lanceolatae acutiusculae. D. palembanieus Blume 1. e. UL p. 20, tab. *5*, fig. B. Mart. l.c. p. 330. — Palmijuncus palemban us Rumph. Herb. Amb. N. p. 107, n. 3 ez cl. Blume. — Specimina completa a PRAETORIO lecta a cl. BLuME ad RuMPuI synonymon. Frondes ampla, saepius in appendicem aphyllam dorso acuk grati semiverticillatis uncatis armatam porrectae. Spadix d ;
Sumatra, in de provincie Palembang; Koten an Sell ee Laëlan genoemd.
PALMAE. 103 CALAMUS.
34. Daemonorops Rumphii maar. Caudex longe scandens, digiti crassitie; aculei vaginae infra petiolum in gibberem magnum iner- mem tumentis petioligue subulati, longi, recti, sparsi, in rhachi cirrhiferà superne semiverticillati et redunci, segmenta numerosa aequidistantia angusto-lanceolata acuminata, 18 poll. longa, 2 lata, trinervia, margine et subtus in nervis setulosa, pedunculus spadicis (fem. decompositi 4-pedalis et longioris) spathas deciduas (quarum infima aculeata) superans, rami erecto-patuli, drupae globoso-ellip- soïdeae vertice brevi-acutae (magn. globi selopeti). D. Rumphi Mart. Lc. p. 381. — Calamus Rumphü Bl l.c. IL p. 58. — Palmi- juncus verus angustifolius s. R. Toeni Rumph. Herb. Amb. V. p. 105, tab. 54. — E sect. Solenospatharum? —
Amboina, in de gebergten der binnenlanden, in het gewest van Hitoe, in Luaho, enz. — Roftan toeni of R. boeboet mal. (we- gens het gebruik tot vischvuiken), Oea-helit amb. Na RUMPHIUS niet onderzocht.
35. Daemonorops calapparius sr. Caudex elongatus, fere brachii crassitie, aculei vaginae et petioli (breviusculi basi non gibbosi) sub- tiles recti densi sparsi, rhachis (cirrhiferae?) dorsales redunci, seg- menta. lineari-lanceolata acuminata, 18—20 poll. longa, Let ultra lata, remotiuscula, obscura, opaca, subtus in nervis 8 sebulosa, spadi- cis (feminei decompositi 24— 30-poll.) arrecti pedunculus dense mol- liter aculeatus, drupae globosae 9—10 lin. diam. vertice breviter acutae, flavescentes, vetustae stramineae. D. calapparius Blume l.c. TI. p. 7. Mart, Lc. p. 331 (olim Calamus p. 209 ed. prioris). — Palmijuncus calapparius Rumph. Herb. Amb. V. p. 98, tab. 51.
Amboina, in de bosschen der bergstseken; Rottan Kalappa mal— Oea-hahoela amb. (d.i. behaard). Aa-Niwel en Oa Ma- mima. Na rumpaius niet verder onderzocht.
XXVII. CALAMUS uins. Flores polygamo-dioici, in spar dice ramoso, spathis incompletis persistentibus vaginato, in amentis distichis aut subtetrastichis spathellulato-bracteati. Calyx tridentatus aut trifidus. Corolla trifida vel profunde tripartita. Masc. binis bracteolis vulgo in calyculum connatis instructi, solitarii, sessiles. Stamina 6, rarissime 9, filamenta apice plerumque ante
PALMAE. 104 GALAMUS.
anthesin infracta, basi coalita, antherae sagittato-lincares versatiles. Pistilli rudimentum. Fem. binis bracteölis oblique superpositis in cupulam unitis suffulti, plerumque flore neutro conjugati, ses- siles vel brevissime pedicellati. Stamina sterilia in urceolum con- nata. Ovarium incomplete triloculare. Stigmata 3, subulata, sessilia aut in stylum brevem unita. Drupa squamis retrorsum im- bricatis loricata, monosperma. Albumen aequabile, gyroso-tubercu- latum. Embryon in basi albuminis subobliquum. — Palmae Asiae tropicac, praesertim Indiae aquosae sylvas uvidas depressas habitan- tes, e montanis regionibus etiam haud exulantes, rhizomate stolomifero simplici vel ramoso caudices exserente saepe caespitosos, elongatos per arbores sylvestres plerumque longe vagantes, remote frondiferos, annulatos, laevigatos, vulgo frondium vaginis obtectos, vaginae parte superiore nec non rhachi saepe in cirrhum_ armatum pro- tractis. Frondes pinnatisectae, segmenta (vel pinnae) plicato-nerv in margine nervisque plerumque setulosa, utplurimum lineari-lanceo- lafa. Spadices terminales, dein laterales, spathis incompletis tubulosis vaginati, utplurimum elongati et laxi, ad apicem interdum instar rhacheos frondium in acumen aculeatum extenuati vel plane tivi in cirrhos vaginae insequenti adnatos aculeatos mutati; fl virentes aut fusciduli; fructus e virenti luteoli vel pallide fusci. Ontzettend groot is het aantal soorten van dit geslacht en Daemonorops, die in de Indische wouden tieren. Alom vindt eene groote verscheidenheid van vormen, en ieder gewest van de groote uitgestrektheid der Indische landen schijnt zijne bijzondere soort te bezitten. De op het vaste land voorkomende worden bijv. niet of schaars op de eilanden teruggevonden, en op de Sunda-eiland: schijnen over het algemeen andere soorten dan in de Molukken te groeijen. Bij de bepaling van het getal der soorten moet nc bovendien niet voorbij zien, dat over het algemeen. de reizi minder op deze dan op de overige palmen hunne aandacht schijnen gevestigd te hebben. — Veelvuldig is het nut, hetwelk de inlanders van deze gewassen trekken, en het is uit dien hoofde niet te o) deren, dat zij de verschillende soorten met zorg onders eiden met bepaalde namen bestempelen. De geslachtsna leisch: Rötan of Rottan, Soendaneesch: vaansch: Pendjalin, op Amboina: Oea of. Oelia, ee
PALMAE. 105 CALAMUS.
Oeri, Macasser: Boekan, op Luzon: Bexucos of Bechueos, bij de inwoners Oray of Nay, in Cochinchina May. — Wat de benaming der soorten betreft, vermeldt Brume dat op Java dezelfde soort somtijds onder meer dan eenen naam voorkomt, of dat ver- schillende soorten met denzelfden naam bestempeld worden, of dat de verschillende deelen der plant bijzondere namen dragen. — Ik laat hier, volgens BLuME’s Rumphia III. p. 30, de hem bekend ge- worden inlandsche namen volgen, met bijvoeging, voor zoo verre dit mogelijk was, van de botanische benaming :
Hoë baloeboek of beloeboek. — H. bilis. Ek da (Calamus adspersus). — H. boeboeai of H. boeboean (Plectocomia elongata). H. boeboet (Calamus Reinwardti). — H. boeloe of H. karokrok, of H. korrekrok, krokkot. — H. gelang. — H. kamoerang. — H. kassoer of kissor, of H. sëti of seuti (C. ornatus). — H. kidang. — _H. korot of gorot (C. heteroideus en C. pallens). — H. leles of loëloës of laloes (C. asperrimus). — H. lilin of leilan (C. anceps, ook C. heteroideus). — MH. moeka (C. ciliaris). — H. omas (C. ja- vensis, ook C. spectabilis). — H, paisan of paësan. — H. pellah (Daemonorops accedens). — H. perlas (Ceratolobus glaucescens). H. poebosae. — H. sampang of sampai (Korthalsia robusta), — H. segeh of Rottan tjatjing (Cal. heteroideus var. refractus). — H. selan of sellang (Daemon. melanochaetes, D. ruber, ook D. acce- _dens). — H. tertas of trattas, tretas of tritas (Daem. oblongus, ook C. heteroideus var. procerus). — H. walat. — Rottan alea (U. gra- minosus). — R.assam (C. barbatus Zipp.).— R. ayer (C. littoralis). R. bandel. — R. boeboet of toeni (Daem Rumphit). — R. boeloe of R. toem daun besaar (C. pisicarpus). — R. djerenang of djernang (Daem. draco. — R. gelag (C. horrens). — R. itam of toeboe (Daem. niger). — R. java (de te koop gebragte rottingen van onder- scheidene soorten). — R. kalappa (Daem. calapparius). — R. kawa (C- kawa). — R. lellang of laëlang (Daem. palembanicus). — Re loëmoës (C. anceps, ook (. asperrimus).— R. oöt (D. marginatus). R. palas of Penjalin tjatting (C- ciliaris). — R. palimban (Daem. | palembanicus). — R. poetì (C. albus). — R. salak (Zalacca edulis). R. segota. — R. smamboe. — R. tantoewoe (C. rhomboideus). — R. tjavoni (C. equestris). — R. toeai. — R. oea (C. viminalis var. repens). — R. wantette of wanitette (C. viminalis)
PALMAE. 106 CALAMUS.
BEASSKARL (f. a. p. Dl. 51 verv.) vermeldt nog: 1. Hoaeca ba- loekboek (Calami sp.), waarvan de toppen worden gegeten. — 2, H.boetoe of H. korokrok of H. krokkot (Calamus?) de stengels tot touwwerk. — 8. H. gelang, de toppen als van n. 1 gegeten.— 4, H. kamoerang, de toppen als toespijs bij rijst. — 5. H. kassos of suttle (Calamus ornatus Bl). Suttie de naam van den Kassoe van de vrucht. — 6. H. kidang (Calami sp.) — 7. H. rot (C. viminalis heteroideus Bl). — 8. H. loelien (de stam der sterk). — 9. H. loeloes (C.asperrimus Bl.) de stam wordt de sterkste van alle rottingen gehouden. — 10. H. omas (Cal. tris), de stam zeer dun, maar sterk, en dient tot touw- en » werk, — 11. H. paisan (Calamus), de stam niet lang, doch reg 12. H. pella (Cal. radentum volgens HASSKARL, waarschijnli andere soort); de toppen worden gegeten; de stam £ g touwwerk. — 13. H. perlas (Ceratolobus glaucescens | dienen tot zweepen, — 14. H. sampang (C. rhomboideus); de levert zwaar touwwerk, tot dragers van bruggen, chen tijgervallen, enz. — 15. H. seël of sellang (Daem. melanocha de zeer dunne lange stam tot touwwerk, de toppen ectbaar, c 16. H, segeh (Calamus?), levert lange en dunne rottingen tot z pen,.enz. — 17. H. tertras of H. trattas (D. oblongus). H. waiat (Calami sp. ?), de zeer dunne en lange stam van dez: ting kemmerkt zich door regelmaat, duurzaamheid en gli oppervlakte, en dient tot het vervaardigen van zeer gezochte matten (lampit). Het zoeken daarvan is met eenige moeite en loof verbonden. De verzamelde rotting wordt bij dag in de ze nacht in den rook opgehangen en gehen voor vegen er
an te naar en nen te liggen den door eenen rand van nog dunner rotting-strooken De handel ín rottingen is in Indië zeer belangrijk, hierbij eene eerste plaats in, maar ook onmiddel Borneo enz. worden groote hoeveelheden door bieren en andere natiëu uitgevoerd. “Ook « bij het toenemende gebruik tot vlecht-en ma
PALMAE. 107 CALAMUS.
In het jaar 1840 bijv. werden van Riouw, Bali, Borneo, Celebes, Palembang en de westkust van Sumatra naar Java ingevoerd